Reflections on two decades - Mother tongue education

1.
Dear participants, guests, my colleagues, friends and comrades, welcome to “The treasure of languages-Conference on practical ways of improving mother tongue learning in homes, schools and leisure”. With commission of the board of the Móðurmál, I would like to welcome you to this educative and meaningful gathering.

I would like to express our feeling of gratitude and gladness to our special guest, Dr. Deirdre Kirwan, principal of Scoil Bhríde Cailíní, from Dublin, Ireland. Thank you for coming, Dr. Kirwan.

I would like also to thank to the board members of Móðurmál for providing us such a good opportunity for deepening our understanding of multi-linguistic education and developing our teaching skills, as well as the dedicating activities on the daily base. The association Móðurmál is a sort of “Mother organization” for mother-tongue education, and today 24 language groups are joining Móðumál. This is a really remarkable development, I would say. Many well educated people are now working in the Móðurmál and are trying to share their knowledge and educational skills to the other members, it´s a fantastic thing, isn’t is?

Móðurmál was officially organized and legally registered in 2001. I was one of the founders of Móðumál, but Móðurmál at that time was far different from what it is today. There were 5 language groups, English, Russian, Lithuanian, Polish and Japanese. We were also closely working with the Vietnamese group.

The mother-tongue education itself began to be organized around the year 1993 with the cooperation and support of the Reykjavik municipality.But the support of the city to the mother tongue education was to be stopped at the end of 2001, so we, founders, hurried to organize the association Móðurmál formally.Because we needed to apply for grunts here and there, but to do so there had to be a registered association.

I myself have been involved in the Japanese group, and our group will celebrate its 20^th anniversary in the coming school year. I was there from the beginning, but I don’t remember well if it was the autumn of 1995 or the winter of 1996. I have two kids, and they were then 5 years old and 2 years old, and now they will be soon 25 and 22.They have already graduated from the Japanese mother-tongue group, and I am half-retired from the group, too. 

So two decades is surely some period of time. I have been involved in the Japanese group without interruption through those two decades, so I think it is my privilege that I can compare then and now.

There are many things that have changed, but some things have not. Some things were topics of the discussion twenty years ago, and they are still topics for discussion today. Some things were important and worth paying attention to twenty years ago, and are still so.

I would like to point out only three points to remind you of their importance. But they are not about the theory of multi-linguistic education or teaching skills. They are more about the role of a parent. I am not educated in the field of multi-linguistic education. I am just a father of two children, and that is where I have been standing so far. Please understand this beforehand.

2.
The first point is whether the mother-tongue teaching belongs to home education or to school education. This is a classic discussion. This happened really in some mother-tongue teaching groups, but numbers of parents misunderstood that if they took kids to their mother-tongue teaching groups, then the group would take care of everything and the kids didn’t have to do any home study. It became clear in some cases that the parents did not use the mother tongue at home even in communicating with the child.

In the Japanese group there wasn’t such an extreme example, since we didn’t have any educated teacher in the beginning, and we parents had a kind of agreement that we ourselves would teach our children, so there was no clear border between the home study and the education in the group. Yet there has been a constant misunderstanding, as if the mother-tongue education could be completed at the mother-tongue group. Of course, our weekly education for a couple of hours cannot complete anything, but it is an aid to stimulate the mother-tongue teaching at home.

This point is really matter of course for those who used to teach children their mother tongue, but is not necessarily taken for granted for those who have just stepped into mother-tongue teaching. It also happens that even though the parents are aware of the importance of home study, as a fact, they have fallen into counting only on the mother-tongue group unconsciously.

3.
The second point is misjudgment or exceeding decision by parents that multi-linguistic education is too much of a burden for their children. Surely it is work to educate our children our mother-tongue in a situation where the language is not a common language. But no education is easy to obtain generally and whatever the children are supposed to learn, they have to make an appropriate effort.

We need to consider three things in this kind of misjudgment. First, the capacity of a child in leaning is much bigger than we think usually. Very often, we misunderstand that what we cannot do is difficult for our children, too. But it’s not true. I am not good at dancing, I don’t even dare to dance, but my son dances very well. My daughter is now reading books in English that I would never take in my hands. “This must be a burden for my child”: parents should see thoroughly the condition of their child before they come to such a conclusion.

Secondly, the burden which parents recognize as a burden might not be the child’s, but it could be a burden for the parents themselves. We all know it’s a considerable task to teach our kids our mother-tongue. I know it’s an especially heavy task for a parent when the parent is new in this country and is learning Icelandic for himself. This is a wall. I cannot say any easy words about this wall. We need to go over it.

If I may tell from my experience, it’s difficult to learn Icelandic and it takes a long time usually for us, but the really hard time in learning Icelandic is not endless. It’s just a certain period. Meanwhile our child is growing every day and it cannot wait for us making free time. So for a certain period, we should decide to do both: learn Icelandic and teach our kid the mother-tongue. We have to do it, and we can do it.

Thirdly, it depends also on the priority of the education for our children if the mother-tongue learning becomes a burden for them or not. In Iceland, it’s common that children learn many things at the same time: Ballet, painting, piano, violin, swimming, football, karate and so on.

And I think it’s a positive thing to give them all sorts of possibilities. In Japan, we don’t do this, and I feel sorry for that. I never got any music lessons when I was a kid. One of my dreams is to play the saxophone, I wish I could have had the basic lessons for it when I was little.

Anyway, the point is, if mother-tongue learning is just one of those subjects or if it has higher priority among them. Of course we should respect our children’s wishes fairly, but at the same time we should be aware that our children are not really capable yet to choose what is important for them. We are supposed to help them. It’s the responsibility of us parents.

4.
The third point that I want to remind you of its importance is how we work in this society. As I have mentioned before, I weigh very highly the importance of home study of our mother-tongue in our family life. But nevertheless the mother-tongue education is not only a private matter of immigrants in their home. It is at the same time a social matter of Iceland because the existence of bilingual or multilingual citizens profits the whole society.

Counting from twenty years ago, mother-tongue education was considered as a private matter of immigrants by the education authorities in Iceland, and also generally in the society. Things have gotten much better today, as it can be seen for example in that Móðurmál got the Social award of Fréttablaðið last year. But I don’t think it still enough.

One of the particularities of this country is, in my opinion, that society doesn’t know one thing and that is “to cultivate”, to grow up something. Instead they want to get only the result, the harvest.

Last years, my children have got many requests to make some assistance in Icelandic business such as RÚV or Stöð 2 because of their fluency in both Japanese and Icelandic. They wanted to use the ability of my kids when they needed it. But they never thought from where their ability came. They might have thought that it was enough to pay my kids a small pocket money, but I did not think it was enough.

When I think about this “opportunism” in Icelandic society in general, I get angry. If they want to use the ability of bilingual or multilingual citizens, they should support us more. I don’t think anyone can deny the benefit that this society will get from our children who can manage two or more languages. Look, to which direction this society is heading. Global business, tourism and multiculturalism, can Iceland stand without those?

Mother- tongue education is not only about the language, but also it is about our culture. That’s the different point about mother– tongue education from the Icelandic student’s learning foreign language in a college. The society should recognize better the importance of mother-tongue education and support it.
We need to continue to appeal for this.

5.
I have mentioned three points, that were important twenty years ago, and are still important for us. The importance of home study, the importance of not to misjudge the capability of our children and the importance of getting better understanding in the society regarding mother- tongue education. I am aware that you know these things well already. My apology if you got bored. Nevertheless it is worth repeating, I think.

Lastly I want to add one word and I think this is my mission word for today. Again I repeat a thing you already know well. My mission word for today is: “Continue, and never give up”.

I remember when my first child, my son, was so small and he had not begun to speak words. I was talking to him in Japanese every day, and got no response from him. It was as if I was talking to a wall and I felt like I was a stupid man who was making effort for nothing. So I was so happy when he uttered a word in Japanese “murasaki”, that meant purple color when he saw purple flowers in our garden. Ever since I use only Japanese in talking with my son, and also with my daughter.

My daughter speaks even better Japanese than my son. Actually she speaks Japanese quite the same as ordinary Japanese people. But she has never lived in Japan. She has visited Japan only in summer vacations that are only three to four weeks at most. I want to boast of my children, but more than that, I want you to see my daughter as an example of what mother-tongue teaching can achieve, even without living in the home country.

Our mother-tongue teaching is the mutual work of parents, kids and surrounding people, like the association Móðurmál. With mutual help and encouragement, we can do it. So please “Continue”, and “Never give up”.

Thank you very much for your patience to listen to me, half retired man.
God bless you, your kids and Móðurmál.  

-Welcoming speech at the conference of Móðurmál “The treasure of languages” 
 at the Gerðuberg, 21^st of August 2015- 

                 

Gleði í heimsóknarþjónustu

Mál hælisleitenda hafa verið eitt af umræðuefnum í þjóðfélagi okkar undanfarna vikur. Mig langar að fjalla aðeins um málefnið frá öðru sjónarhorni en venjulega er gert.

Við vinir mínir byrjuðum að fara í heimsókn til hælisleitenda í Reykjanesbæ árið 2005. Skömmu síðar byrjaði Rauði krossinn Íslands (RKÍ) að skipuleggja heimsóknarþjónustu sjálfboðaliða við eldra fólk, hælisleitendur og fleiri.

Heimsókn mín og vina minna sameinaðist síðan við sjálfboðastarfsemi RKÍ og síðan hef ég verið í heimsóknarþjónustu RKÍ við hælisleitendur til dagsins í dag.

(Ég er á þeirri skoðun að við ættum að hætta að nota orðið „hælisleitandi" og nota orðasamband eins og „umsækjandi um alþjóðlega vernd" eða „manneskja á flótta", þar sem það er meira lýsandi auk þess sem hitt orðið hefur fengið á sig neikvæðan blæ en um þetta ætla ég að skrifa aðra grein seinna.)

Að mæta manneskju

Það sem gerist í heimsóknarþjónustu við fólk á flótta er einfaldlega að „mæta manneskju". Oftast er ævisaga hennar og reynsla svo langt í burtu frá hversdagslegum raunveruleika okkar á Íslandi. En það er ekki þannig að fólk byrji á að segja okkur heimsóknarvinum frá sögu sinni samstundist eftir að við hittumst.

Að mæta manneskju er ekki sama og að sjá manneskju eða að heilsa henni. Það krefst ákveðinnar fyrirhafnar og tíma til að mæta manneskju í sannri merkingu. Við þurfum að byggja upp traust.

Í þessu samskiptaferli geta óþægilegar uppákomur átt sér stað. Uppsöfnuð reiði og vonleysi sem hlaðist hefur upp í fólki á flótta getur t.d. bitnað á heimsóknarvinum. Fyrir það geta jafnvel heimsóknarvinir verið hluti af „kerfinu" sem er að hindra það að komast inn í líf í friði og öryggi.

En ef við náum trausti fólksins og það opnar hjarta sitt, þá er fyrirhöfnin þess virði. Í hvert skipti þegar ég hlusta á sögu fólks á flótta, hugsa ég á ný um líf mitt og daglegt umhverfi. „Land mitt", „heimili mitt", „fjölskylda mín", „starf mitt", „frelsi mitt", „friður". Slík atriði sem við teljum jafnvel ómeðvitað sjálfgefna hluti eru alls ekki sameiginleg á mörgum stöðum í heiminum.

Manneskja sem ég mæti í heimsókn var hluti af slíkum raunveruleika heimsins. Með því að mæta henni er ég óhjákvæmilega tengdur við raunveruleika í heiminum sem er gjörólíkur aðstæðum mínum á Íslandi.

Manneskja á „flótta"

En þetta er enn ekki áfangastaður heimsóknar. Ef við sjáum fólk á flótta einungis í tengslum við stríð eða kúgun í heimalandi þess, þá er það ekki rétt viðhorf. Slíkt getur valdið hættulegri aðgreiningu eins og „við og þeir sem eru á flótta". Rétt viðhorf er að horfa á fólkið sem manneskjur, sem sé mennsku fólks og einnig persónuleika. „Að vera á flótta" er staða ákveðins fólks en hvorki hluti af manneskjunni sjálfri né einhverri „tegund" manns.

Áfangastaður heimsóknar er að mæta manneskju sem hefur verið á flótta og bíður á meðan umsókn um alþjóðalega vernd er í meðferð á Íslandi. Því miður getur ferlið tekið langan tíma, eins og eitt ár eða jafnvel meira. En ef ég neyddi mig sjálfan þess að finna jákvætt atriði í þessu erfiða tímabili, þá segi ég að við getum notað tímabilið til þess að verða vinir fólks. Heimsóknarstarfsemin stefnir að því.

Fegurð manneskju

Þetta á ekki einungis við um fólk á flótta, en maður tapar oft ljóma sínum í erfiðleikunum. Fyrir nokkrum árum hitti ég konu á flótta. Hún var ólétt og mjög þreytt. Satt að segja leit konan út fyrir að vera tuttugu árum eldri en aldurinn sagði til um í raun.

Eftir um tvö ár fékk konan dvalarleyfi af mannúðarástæðum og enn tveimur árum síðar hitti ég hana í háskóla af tilviljun. Falleg kona heilsaði mér brosandi en ég þekkti hana ekki þar til hún sagði nafn sitt. Hún hafði fengið ljóma sinn aftur og birti þá fegurð sína sem hún átti innra með sér.

Það er sönn gleði mín að geta orðið vitni að því er manneskja fær sjálfsmynd sína til baka og fegurð eftir erfiðleika, og þessi gleði fylgir einnig því að vera í heimsóknarstarfsemi, þó að það sé ekki endilega alltaf.

Að kynnast nýju fólki og skapa vináttu sem opnar dyr að nýjum heimi, bæði fyrir fólk á flótta og okkur heimsóknarvini. Ég er lánsamur af því að ég hef eignast marga vini sem voru eða eru á flótta. Kynning við þá auðgar vafalaust mitt eigið líf.

 

 

,,Kallaðu mig PABBI..."

Nú þykir mér mjög þægilegt af því að ég get fylgt uppáhaldssjónvarpsþættum mínum í Japan næstum samstundís á netinu. Einn þeirra er um  rannsóknarlögreglumenn í Tókýó (Keishicho Sosa1kka 9gakari). Fyrir nokkrum vikum horfði ég þáttinn en sagan var um svona:

Þekktur og vinsæll ,,chef " er myrt. Hann var ekki svo gamall (um 35?). Hann er fráskilinn og á fimm ára stelpu sem býr hjá fyrrverandi konunni. Konan hefur gift sig eftir skilnað. Nýi maðurinn er fimmtugsaldur og þetta var í fyrsta skipti fyrir hann að eignast eigin fjölskyldu og það var draumur hans lengi. Maðurinn er góður við stelpuna en stelpan svarar honum mjög kalt og alltaf segist vilja hitta pabba sinn sem er chef.

Chef getur hitt stelpuna sína aðeins sex mánaðafresti, en nýi maðurinn tekur stelpuna stundum til chef, svo að stelpan verði ánægð. En með tímanum byrjar maðurinn að hugsa eins og: ,,Nú er ég pabbi stelpuna. Ef hún á tvo pabba, ruglast hún alveg.... þess vegna kallar stelpan ekki mig pabbi. Þetta verður að ljúkast". Og maðurinn drepur chef.

En það kom í ljós síðar að chef hugsaði hið sama sjálfur og hafði ákveðið að hætta að hitta stelpuna sína....

Saga af þessu tagi birtist mjög oft í japönskum sjónvarpsþættum eða skáldsögum, sem sé saga í kringum ,,nýjan pabba" ,,nýja mömmu" og barn sem á annað foreldri.
,,Loksins kallaði barnið mig MAMMA!" Margir Japanir horfa á svona endingu sögu nokkrar með tár í augum sínum.

Þetta fyrirbæri (að Japanir eru hrifnir af sögu af þessu tagi) speglar mjög skýrt hvernig þeir sjá hjónaskilnaðarmál, stöðu ,,föður" og ,,móður" í fjölskyldu, eða hagsmuni barns í skilnaðarmálum foreldra sinna.

Það gæti verið erfitt að skilja, en ef móðir er með barni sínu eftir skilnað og gifti sig nýjum manni, verður þessi nýji maður að föður barnsins. Hér á ég ekki við lögfræðileg atriði, heldur segi ég um andlegt atriði eða ,,hugarfar" Japana. Og í þessu samhengi kemur sú hugmynd eins og í ofangreindri sögu: ,,Það er ekki gott fyrir barn að fyrrverandi maðurinn hittir barn sitt oft".

Þetta er ekki alveg ný gögn, en samkvæmt rannsókn um aðgang fráskilinna foreldra að eigið barni sem Velferðarráðuneyti Japans gerði árið 1997, um 40% af foreldrum svöruðu: ,,hefur aldrei hitt barn eftir skilað", og þeir sem hitta barn sitt reglulega voru aðeins um 30%. Ég leitaði að nýjustum tölum, en gat ekki fengið þau. Miðað við ýmist efni sem er hægt að skoða á netinu, virðist staðan vera næstum sama og fyrir 15 árum.

Ég er sjálfur fráskilinn og á tvö börn. Þau voru enn frekar ung þegar ég skildi við móður þeirra. En sem betur fer hef ég haft mjög góð samband við börnin mín og núna eru þau orðin næstum fullorðin. Ég get ekki ímyndað mér að líf mitt eftir skilnað án barnanna.

Einnig skil ég ekki hugmynd um ,,nýjan pabba" eða ,,nýja mömmu" sem er algengt í heimalandi mínu. Ég vil enn eignast ,,nýja konu" fyrir mig (sem virðist vera mjög erfitt), en þó að mér takist að eiga nýja konu, verður hún aldrei að móður barnanna minna. Hún er bara ,,eigin konan mín". Að sjálfsögðu getur það gerst, ef lítið barn er að ræða, að nýr maki tekur nokkurt hlutverk pabba eða mömmu að sér fyrir barnið. En það er allt annað en að skipta pabba eða mömmu barns í aðra manneskju.

Þetta er eitt af nokkrum tæfærum sem ég held innilega: ,,Gott að ég bý á Íslandi, en ekki í Japan....."  

(Vona að íslenskan mín án yfirlesturs sé skiljanleg.)

 

"Trans-gender" prestur

Mig langar að kynna ykkur fyrir smásögu sem kom á óvart til mín.Ég var í prestaskóla í Tokyo 1986-1990 (Japan Lutheran Theological College & Seminary). Hann var minnst háskólinn í Japan, svona .. 200 samtals. Meðal annarra voru fáir nemendur í lokastígi prestaskólans sérstaklega, svona 8 -12 nemendur. Hins vegar vorum við góðir vinir hvert við aðra.  Á laugardaginn sl. kíkti ég heimasiðu skólans til þess að sýna dóttur minni hvernig skólinn var, og ég fann “link” til eins prests sem var bekkjarbróður minn. Og ég fór inn í heimasiðu hans og skoðaði.Þarna...

Hann var orðinn “Hún”, ha ha !!  

Ég var hissa alveg. Ég var ekki búinn að heyra í honum eða henni næstum 18 ár, en ég sendi honum/henni tölvupóst strax.
Þá svaraði hann/hún að hún fékk læknisdóm um “Gender Identity Disorder” fyrir 8 árum og varð kona. Ég veit ekki hvort það sé rétt að kalla það “disorder” eða ekki, þar sem hún litur út fyrir að vera mjög hressandi og hamingjusöm. 

Það sem mér finnst aðdáanlegt hjá henni er að hún þjónar sem prestur ennþá. Það hlýtur að vera mjög erfitt í umhverfi í Japan að vera “trans-gender” prestur. Fordómar í garð samkynhneigðarfólks og “trans-gender” fólks í Japan eru mikils sterkari en hér á Íslandi. Mig langar innilega að segja henni “ÁFRAM!! Brjóttu niður fordóma!!"  
Þetta var “surprising” en gladdi mig jafnframt!!

 

Líf með fjölskyldu - saga einstæðs föður

Ég bý með börnum mínum þessa daga. Málið þróaðist þannig að móður barnanna minna, s.s. fyrrverandi konan mín, er núna í námsleyfi og hún fékk tækifæri til að stuðla að námi í Bretlandi. Og hún fór þangað í byrjun september og verður þar þangað til desember.

Á meðan á ég að passa börnin mín – eða börnin passa mig, he he  – náttúrulega. Börnin mín er orðin nú þegar 16 ára og 13, og fín íbúð mín í vesturbænum er of lítil til að taka á móti þeim í svona langt tímabil. Því er ég búinn að flytjast til íbúðar barnanna sem er einnig í vesturbænum. (Eitt sameiginlegt baráttumál vesturbæringa er bílastæðismál, en ég mun segja frá baráttu minni á næstunni )

Þannig hófust dagar mínir sem “einstæðs föður”. Nú þegar er einn mánuður liðinn en í stuttu máli sagt gengur allt vel og mér liður afskaplega vel!! Já, að sjálfsögðu fylgir ýmislegt sem aukaverkefni eins og að skutla þau þegar veður er mjög slæmt eða að þvo þvotta á hverjum degi (raunar gerir vélin það, ekki ég). Samt finnst mér þetta gaman.

Meðal annars er að elda mat. Að elda mat var aðal áhugamál mitt lengi. Ég byrjaði að elda þegar ég var í studentabú prestaskólans míns fyrir 20 árum. Og síðan var ég að elda sjálfur á hverjum degi þ.á.m. 9 ár þegar ég var giftur. En eftir að ég skildi við konuna mína fyrir 7 árum, varð það ekki svo spennandi og þar til. Ég nenni ekki að elda mat aðeins fyrir mig sjálfan lengur.

En þessa daga er eldamennskan mín komin upp aftur úr geymslu og ég nýt þess að elda handa krökkunum mínum. Mér finnst gaman að elda hversdagsmat fremur en að búa til “party” mat fyrir gesti. Að elda hversdagsmat er ekki aðeins að elda mat, eins og þið vitið. Það innifelur sér að hugsa um jafnvægi næringa, að reikna kostnað, að nota afgang frá liðnum degi o.fl. Mér finnst svona bara gaman!!

Í síðastu viku gerðist ýmislegt bæði í einkalífi og einnig í vinnu. Ferðamaður frá Japan lentist í slys hér á Íslandi, ráðstefna um geðheilsu, frekar mörg viðtöl við fólk, pabbi minn veiklaðist í Tokyo, breyting í borgarstjórn, þvagsýrugigt.... og ég var að hlaupa eins og Jack Bauer. En samt býr friður innri mér. Ég held að þetta er vegna þess að ég bý með fjölskyldunni minni, s.s. ég er að halda mig í ánægju lífsins. Já, mér finnst gott að vera með fjölskyldunni.

Í dag á stelpan mín 14 ára afmælið sitt. Það er líka gaman að elda afmælismat!!

Prejudice and/or paranoia?

“It was the worst experience!” said a young man who came to talk to me the other day. “I have never seen such disrespect. I wouldn’t have been able to stand it if my wife and kids had been with me.” He is from one of the countries that joined the EU a couple years ago. It was the first time that I had met him, and so far he was very polite, friendly, and lively. I asked him what had happened. He said he was in a home electronics shop and was looking at a product he intended to buy. The sales attendant was kind in the beginning, but after this young man mentioned where he was from, the friendly manner evaporated and the sales clerk was no longer willing to answer questions or spend time with the young man. Why? Nobody knows except the sales clerk himself.

One of the privileges of being a pastor is getting to hear peoples’ stories, and it is also my privilege as pastor for the foreign community to be able to talk about prejudice in Iceland. Of course, many different groups of people can be targets of prejudice, but here I am going to talk only about prejudice towards immigrants and foreigners. This Wednesday 10th of October is the International day for the mental health, and it is especially titled “Influence of culture and diversity” here in Iceland this year. So it would be a good occasion to reflect on a little bit about “prejudise and / or paranoia”.

Prejudices manifest themselves in different ways. The kind of prejudice that the young man from the new EU member state experienced is called “hidden” prejudice. Hidden prejudice is expressed in a non-verbal, somewhat indirect way. Examples might be ignoring or failing to greet someone, giving substandard service, or treating someone like a small child. Hidden prejudice is very common in Iceland (probably every single immigrant has experienced it at some time), as well as probably in every other society on the earth. Nevertheless, it is rather hard to point it out or to discuss it in a public forum, unlike the vivid, aggressive, and blatant prejudice expressed in racially discriminative statements or speeches. Why is this?

First of all, hidden prejudice shows up in people’s behavior during routine, everyday encounters. When it happens, we do not usually have our video camera running. So we cannot rewind the scene and examine it later on.

Secondly, it is not so easy, even for us immigrants ourselves, to recognize hidden prejudice as prejudice right away when it happens. This was not prejudice, we think, just some misunderstanding or accident. Let me give an example that really happened to me. I bought a TV set for my children. It was a small one, but still cost some money. After I paid, with my Visa card, the sales clerk literally threw the card back to me, not even saying “gjörðu svo vel.” Afterwards, I asked myself how I should understand this gesture. It seemed to me there were at least four possible answers:
1. The sales clerk does this to every customer. He is just rude. 2. He happened to be in a bad mood. 3. He knew me personally and he didn´t like me. 4. He is prejudiced towards immigrants, at least Asians. Probably the only way to know for sure would be to ask him on the spot. But this is difficult in practice. It is already almost a declaration of war to ask someone such a question: “Excuse me, but did you do that because you are prejudiced against me?” Most of us avoid this kind of conflict as much as we can.

And even if I had asked the sales clerk this question, there is no guarantee that he would have answered honestly. He might say: “What are you talking about?” Others around us often join in a kind of denial that acts of prejudice actually happen. I know that in many cases, when an immigrant complains about experiencing discrimination, people around him say: “I think you must have misunderstood something,” “Oh, no, that couldn’t have happened!” or “ You are too sensitive, don’t be paranoid!”.

So where is the way out? Is there any way to engage the problem of “hidden” prejudice? Or do we have to be just quiet and endure it?
Of course I think we can do something, and we need to do something. Here “we” means both native Icelanders and immigrants. In my view, our main goal should be to develop our sense of what kind of words and attitudes can hurt other peoples’ feelings. This is a much larger project than I have time to describe in this article, so now I would like to return to the experience of those people who are experiencing prejudice. Here are some suggestions for how to react:

1. Let us encourage those who experience prejudice to speak up. As with sexual crimes, silence serves mostly just those who cause hurt. Silence helps neither the victims nor the community.
2. Let us not hesitate to speak about apparent incidents of prejudice just because we cannot prove what was in the other person’s mind. It is important to express feelings of hurt or disrespect even while we allow for the possibility of having misunderstood the situation.
3. Let us not repress or block out our experiences of prejudice in daily life, nor deny automatically that such attitudes exist, nor call those who experience prejudice oversensitive, unless we have truly good reason to doubt what they say.
4. Let us acknowledge that each of us bears prejudices, and that those who carry prejudices may be wealthy, or not; well educated, or not; highly respected, or not.
5. Let us remember that those who are in weaker positions in society find it more difficult to speak up about prejudice than those who are in more powerful positions.
6. If you want to talk about your experience of prejudice but cannot find anybody to listen, please contact me. I am honored to listen to you. I may not be able to act in your case, but I can and do act on the understanding I gain from listening to many people like yourselves.

Dear readers, especially Icelandic readers, I understand it must be tedious to hear somebody talk about prejudice in this country. But those of us who are forced to speak about prejudice also find it difficult and burdensome. I wish that we can just say “Allt í lagi,” smile, and see things improve on their own. But it doesn´t work like that.

I believe that most of us immigrants want to join with native Icelanders to improve our society and our understanding of each other. To do this, we need to talk about our difficulties as well as our successes.

(The original text of his piece was on the Reykjavík Grapevine in March of this year)

Fjölbreytileiki og geðheilsa innflytjenda

Fjölbreytileiki í lífi okkar er alltaf að aukast. Án tillits til þess hvort maður viðurkenni íslensku þjóðina sem fjölmenningarlegt samfélag eða ekki, sjáum við fjölmenningarleg fyrirbæri nálægt okkur í daglegu lífi.
Fjölbreytileiki auðgar samfélagið okkar. Flest okkar njóta þess frelsis að geta valið um hvað við höfum í matinn hvern dag: íslenskan, kínverskan, tælenskan, mexíkóskan og svo framvegis. Okkur finnst gaman að lesa sögur frá heimsbyggðinni og þær bæta þekkingu okkar og hjálpa okkur að skilja betur heiminn. En fjölbreytileikanum fylgja líka erfiðleikar. Fjölmenning felst í því að mismunandi gildismat og hugarfar manna mætast. Á meðan einum þykir kvikmynd góð, þykir öðrum hún leiðinleg. Það er einkenni fjölmenningar að fólk má ,,bregðast við á mismunandi hátt” við sama atburðinum eða hlutanum.

Hér á landi er geðlægð landsþekkt fyrirbæri. Þá er ég ekki að tala um bókstaflegt þunglyndi, heldur tímabundna vanlíðan sem einkennist af þyngslum og vonleysi. Utanaðkomandi aðstæður, eins og t.d. atvinnuleysi, ástvinamissir eða hjónaskilnaður, getur haft í för með sér geðlægð. Slíkar aðstæður eru viðukenndar örsakir sem þvinga menn til að líða illa. Á hinn bóginn er einnig hægt að finna atriði sem ekki eru sérstaklega tengd geðsveiflum en geta haft vandræði í för með sér fyrir innflytjendur. Hér er um að ræða menningarlegan mismun sem getur reynst vandmeðfarinn í fjölmenningarlegu samfélagi.

Skortur innflytjenda á kunnáttu í nýju tungumáli og vanþekking á samfélagsgerðinni hafa eðlilega ákveðinn menningarlegan mismun í för með sér. En önnur atriði eru einnig þýðingarmikil í þessu samhengi.
Í mörgum menningarheimum til dæmis, eins og í Asíu eða í Afríku, ber fólk virðingu fyrir eldra fólki. Ég ólst upp í slíkum menningarheimi sjálfur. Í Japan er það viðtekið að eldra fólki er sýnd kurteisi og virðing (athugið að ég er ekki að leggja mat á hvort það sé jákvætt eða neikvætt). Á Íslandi skiptir það ekki miklu máli hvort einhver maður sé eldri eða yngri en einhver annar. Fólk getur talað saman á jafnréttisgrundvelli án tillits til aldurs. Ég get sagt það af eigin reynslu að það tók mig talsverðan tíma að aðlagast þessu og finna málamiðlun. Nú þegar ég hef aðlagast er þetta ekki endilega neikvætt. En fyrstu árin leið mér illa og varð pirraður þegar yngri fólk talaði við mig eins og það væri jafningi minn.

Ég vil vekja athygli á því að ef menningarlegur mismunur er töluverður þá getur það valdið alvarlegri vanlíðan. Ef manneskja af erlendu bergi brotin skilur ekki hvað er að gerast í kringum sig vegna tungumálavankunnáttu þá getur hann túlkað afskiptaleysið sem af því hlýst sem ,,skort á virðingu” og tekur því sem persónulegri niðurlægingu. Þá mótar maðurinn slæma mynd af umhverfi sínu, mynd sem er ekki alls kostar rétt.
Og hvort sem við köllum þetta fyrirbæri misskilning eða mistúlkun, er líf innflytjanda oftast ofið með slíkum smábilum milli raunveruleikans og þess hvernig viðkomandi túlkar raunveruleikann - sérstaklega á meðan innflytjandinn er ekki búinn að aðlagast samfélaginu nægilega.

Þess vegna sýnist mér nauðsynlegt að leysa þennan vef misskilnings og mistúlkunar, frá einum þræði til annars, til þess að geta nálgast geðheilbrigðisgæslu innflytjanda. Að sjálfsögðu á málið að vera unnið af bæði innflytjandanum sjálfum og af því fólki sem vill veita honum aðstoð.

Ef við förum enn lengra og skoðum menningarleg viðhorf innflytjanda gagnvart geðsjúkdómum flækjast málin enn frekar. Ástæðan er sú að fordómar gagnvart geðsjúkdómum eru enn ríkjandi í mörgum menningarsvæðum og fólk frá slíkum svæðum kýs hugsanlega frekar að líta fram hjá geðsjúkdómum, en að horfast í augu við þá.

Ef mér hefur tekist að koma þessu atriði til skila til ykkar lesendur góðir í þessari stuttu grein, þá er ég sáttur. Við þurfum að horfast í augu við að um leið og fjölbreytileikinn eykst í samfélaginu, þá stöndum við frammi fyrir fjölbreyttari orsökum vanlíðunar. Fjölmenning auðgar samfélagið en við þurfum að leggja okkur fram til að vel til takist – til að öllum líði vel. Við verðum öll sem eitt að vinna að uppbyggingu fjölmenningarlegs samfélags. Þeim mun meira sem við leggjum á okkur, þeim mun betur líður okkur.

(Birtist í tímariti "Okkar mál" haustsútgáfu 2007)

Bréf frá Guði - barnasaga -

Sagan fjallar um vinina Akira, Yuki og Ichiro en þau voru fimm ára og saman í leikskóla.* Dag einn fengu þau bréf frá Guði. Í bréfinu voru eftirfarandi skilaboð: ,,Mamma þín er besta mamman í heiminum!”. Akira, Yuki og Ichiro voru mjög glöð yfir að hafa fengið þessi skilaboð frá Guði. Þau sögðu hátt: ,,Mamma mín er besta mamman í heiminum! Besta mamman er mamma mín!”. Skilaboðin frá Guði veitti þeim mikla hamingju.

  *Ég kýs að nota japönsk nöfn svo að enginn taki þessa sögu persónulega. Akira og Ichiro    eru drengir og Yuki er stúlka. 

Þegar Akira, Yuki og Ichiro urðu tíu ára gömul uppgötvuðu þau að Guð hafði sent sama bréfið til fleiri barna. Akira og Yuki hugsaðu: ,,Mamma mín virðist ekki vera EINA besta mamman í heiminum. Mömmur annarra barna eru líka góðar!”. En Ichiro var ekki sáttur við þá hugmynd og sagði: ,,Nei, það stóð að mamma mín er sú besta! Það þýðir að mamma mín, ekki hans eða hennar, er besta mamman!”. Börnin elskuðu mömmu sína mest.

Þegar þau urðu 15 ára varð Akira dálítið vonsvikinn með mömmu sína. Hann bar saman mömmu sína og aðrar mæður kringum í sig og hugsaði: ,,Mamma er alls ekki sú besta ... hún gefur mér ekki tölvuleik eins og mamma hans Ichiro ... mamma mín er ekki eins falleg og mamma Kenji ... mamma mín er alls ekki fræg í samfélaginu ...”

Akira sagði Yuki frá þessu. Yuki svaraði honum: ,,Æ, vertu ekki að bulla Akira!! Manstu ekki að Guð sendi þér bréf og sagði að mamma þín er sú besta í heiminum! Guð á ekki við að hvaða móðir sé ríkust eða gefur dýrustu hlutina.” Þá sagði Akira: ,,Hvor er þá betri – mamma mín eða mamma þín?”. ,,Þetta er ekki samkeppni,” svaraði Yuki. ,,Mamma þín er sú besta fyrir þig og mín fyrir mig!”
En Ichiro var ekki sáttur við samtalið. ,,Nei, mamma mín er betri en mamma Akira eða Yuki. Guð sagði mér það. Það stendur í bréfinu.”

Tuttugu ár liðu. Akira, Yuki og Ichiro voru orðin fullorðin. Akira var nýbúinn að eignast sitt fyrsta barn. Foreldrahlutverkið fékk hann til að hugsa um bréfið sem hann fékk frá Guði um bestu mömmuna í heiminum. Nú fannst honum að engin önnur nema eiginkona hans gæti verið besta mamman í heiminum. Sömuleiðis að hann væri besti pabbi í heiminum þótt hann væri ekki ríkastur eða sterkasti pabbinn í bænum. Akira skammaðist sín að hafa efast um orð Guðs, að mamma hans hafi verið besta mamma í heiminunm. Guð hafði haft rétt fyrir sér.

Yuki var barnlaus. Satt að segja hafði það komið í ljós að hún myndi ekki geta eignast börn. Einnig hafði móðir hennar nýlega látist. Í hvert skipti þegar Yuki sá barnið hans Akira þótti henni leitt að hún myndi aldrei eignast barn sem fengi bréf frá Guði. Yuki hugsaði mikið um hvort bréfið sem hún fékk frá Guði þegar hún var fimm ára hefði einhverja merkingu fyrir sig, en hún var nú á sama aldri og móðir hennar var þegar hún var fimm ára.

Yuki elskaði mömmu sína mest af öllum og hún vissi að hún var sú besta fyrir sig. En mamma hennar var dáin og Yuki átti engin börn. Orðin ,,mamma þín er sú besta” virtust nú vera orðin tóm. En Yuki trúði því að orðin hefðu enn merkingu fyrir sig þar sem hún skynjaði að Guð og kærleikur hans var meiri en hefði komið fram í bréfinu. Yuki geymdi þá sannfæringu í brjósti sínu.

Ichiro trúði enn á orð Guðs um að mamma sín væri besta mamman í heiminum. Hann var búinn að eignast sitt eigið barn eins og Akira. En þar sem hann trúði orðum Guðs bókstaflega sagði hann barninu frá orðum og bréfi Guðs, að amma þeirra væri besta amma í heimi en ekkert um móður þess.

Þannig lifa Akira, Yuki og Ichiro lífi sínu enn í dag.