Blessaður heimur og sorgleg veröld

horfi ég á heiminn
í skæru sólskini.
mæður, bros og barnavagna.
heimurinn er blessaður. 

sprettur hamingja
úr hjörtum jarðarbarna?
eða drýpur hún niður
úr lind á himninum?                           

                 - Lind á himninum : maí 2003 –


Ég elska ljóð almennt og mér finnst gaman að yrkja ljóð sjálfur. Íslenskt tungumál er ekki móðurmál mitt og að sjálfsögðu er ljóð sem ég bý til aðeins gerð í stigi byrjanda. Engu að siður er ljóðaheimur mjög skemmtilegur og áhugaverður fyrir mig.  

(Ég tala stundum um íslenskt tungumál opinberlega í samhengi við innflytjendamál, og hugmynd mín getur innifólgið sér ábendingu á tungumál sem vald. Þess vega fæ ég oft gagnrýni eins og ég beri enga virðingu fyrir íslensku tungunni eða ég fyrirlíti hana, en slíkt er bara bull.
Ég hef aldrei sagt og ekki einu sinni hugsað eitthvað eins og að innflytjendur þurfi ekki að læra íslesnku, að íslenska tungan sé lítils virði eða að enska skuli vera opinbert tungumál á Íslandi. Um slíka óviðeigandi sakfellingu langar mig til að skrifa við annað tækifæri.) 

Allavega bjó ég til stutta ljóðið sem ég er búinn að setja hér í uppahafi á árinu 2003, en það tók mér margar vikur til að klára það. Þetta ljóð er mjög einfalt alveg eins og það litur út að vera fyrir. Í góðu veðri með maíssólinni byrjar fólk að brosa og koma út að heiman, allt litur út fyrir að vera hamingjusamt.

En í þessu tímabili þegar ég skrifaði niður uppkastið, var það eldur í bænum og faðir samstarfskonu minnar hefði lenst í honum og fengið mikla brennu á sér. Reyndar varð hann að dvelja í gjörgæslu spítalans margar vikur eftir slysið. Samstarfskona mín varð að vera í mjög þungu og hörðu andrúmslofti lengi að sjálfsögðu. 

Eftir að  ég fréttiði það, varð ég með eins konar samvikubiti. Ég sá samfélag  sem blessaðan heiminn í sólskinu. En í sama samfélaginu býr, á samtímis, fólk sem er að mæta sorg og erfiðaleika.
Blessaði heimurinn minn var raunar aðeins takmarkaður, litill heimur  kringum í mig sjálfan. Mér leið eins og ég væri heimskur maður og algjör “ego-centric” (sem er kannski rétt að segja ?? ) og hætti að vinna með ljóðið.   

Svona atriði – blessaður heimur og sorg/óréttlæti – er alls ekki nýtt umhugsunarefni fyrir okkur. Við vitum það þegar sem þekkingu eða upplýsingar. Samt þýðir það ekki endilega að við lifum lífi okkar “í “ þessari staðreynd heimsins. Oftast er það ekki þannig að við lífum lífi okkar sem er aðskilið frá sorg annarra eða óréttlæti í samfélaginu? A.m.k. verð ég að játa það um mig sjálfan.  

Varðandi viðkomandi ljóð, þá pældi ég málið lengi og tilfinningalegu viðbrögðin mín í fljótbragði voru farin. Og ég kom í þeirri niðurstöðu að ég mæti leyfa mér að halda áfram í því. Eftir að allt er komið, getur maður ekki stjórnað öllu sem gerist í heiminum okkar. Ef maður verður að bíða að njóta hamingju sinnar þangað til hvert og einasta fólk í heiminum verður hamingjusamt, þá fær maður aldrei tækifæri til þess. Að reyna að bera alla erfiðaleika annarra á herðar sínar er líka birting yfirlætis manns.  

Ég held að við megum njóta hamingjusamrar stundar sem við mætum, jafnvel stundum, í lífi sínu. Hún er náð Guðs, og án hennar hvernig getum við halda áfram okkur í von og hugrekki til framtíðar okkar?
Blessaði heimurinn okkar er litill og takmarkaður og hann er brosandi ekki endilega til allra jarðarbúa. Við skulum ekki glyma því. En vegna þess litla blessaða heims getum við staðfest virði hamingjusama lífsins og haldið áfram viðleitni okkar við að þróa það sem víðast meðal okkar manna.

 

 

                                      

Pokaprestur

Einu sinni kallaði þekktur heimspekingur mig ,,japanskan pokaprest" á opinberum vettvangi. Ef til vill langaði hann til að njóta yfirburða sinna með því að gera lítið úr mér. Honum tókst það hins vegar ekki alveg þar sem ég þekkti einfaldlega ekki orðið ,,pokaprestur".
Daginn eftir hitti ég prest sem var góður íslenskumaður og hann sagði mér að ,,pokaprestur" væri niðurlægjandi orð fyrir presta.

Ég var forvitinn og langaði að komast að þv hvers vegna merking orðsins væri niðurlægjandi. Í ,,Mergi málsins"(Jón G. Friðjónsson prófessor, Örn og Örlygur 1993) finnst orðið ,,pokaprestur"ekki, en þar eru þó tvær vísbendingar sem eru hugsanlega tengjast uppruna orðsins. Fyrri vísbendingin er orðasambandið ,,að setja prest í poka" en það þýðir að "fella dóm fyrir einhverjum". Í gamla daga ,,var mönnum stungið í poka og pokanum síðan fleygt í hyl. Þannig var Jóni biskup Gerrekssyni drekkt í Brúará (1443)" (Mergur málsins bls. 485).
Önnur vísbending er orðasambandið ,,að taka pokann sinn" og það þýðir að ,, (neyðast til) að hætta störfum". Um það segir nánar: ,,Sjómaður hættir störfum á skipi, þ.e. tekur sjópokann sinn og fer í land." (MM. bls 486).
Ég spurði einnig nokkra samstarfsfélaga mína um uppruna orðsins ,,pokaprestur". Flest svörin sem ég fékk voru þau að pokaprestur er prestur sem ferðast alltaf með pokann sinn þar sem hann á ekki fastan predikunarstól.

Eftir þessa litlu rannsókn mína mótaðist ákveðin mynd af pokapresti í huga mínum. Hún er þó alls ekki neikvæð, heldur frekar jákvæð og jafnvel rómantísk. Pokaprestur er prestur sem ferðast sífellt með pokann sinn án þess að eiga fasta stöðu í stórri kirkju eða samfélagsvald. Hann helgar sig alfarið köllun sinni frá Guði og þjónar fólki sem er líklegast í samsvarandi stöðu og hann sjálfur í samfélaginu. Þessi mynd sem dregin er upp af pokapresti er e.t.v. lítils virði samkvæmt gildismati nútímans en hvað um í trúarlegt gildismat? Er ekki einhver sem við þekkjum sem rímar einmitt við þssas mynd af pokapresti? Jú, það er einmitt Jesús í Guðspjöllunum.

Í flestum löndum í Evrópu þróaðist kirkja Jesú Krists með margvíslegum hætti. Sumar kirkjur eru nú stórar stofnanir í evrópsku samfélagi og leiðtogar þeirra geta jafnvel haft áhrif á pólitísk mál eins og stjórnmálaflokkar. Miðstjórn hverrar kirkju er eins og ráðuneyti og hún
þarf að fjalla um lagafrumvörp og margvísleg stjórnsýsluleg mál. Mér
skilst að það að bera ábyrgð á öllum þessum málum sé erfitt og alvarlegt starf. Mér sýnist oft lítið rými vera fyrir pokaprestinn í nútímakirkjukerfi.

Ég virði þá starfsemi sem öndvegis prestar og miðstjórn kirkjunnar sinna.
Ég játa að ég sjálfur hef hvorki áhuga né hæfni til að vinna að svona málum. Hins vegar lít ég heldur ekki svo á að trúarlegur virðuleiki felist einungis í stjórnsýslulegri starfsemi kirkjunnar. Andi pokaprestsins er jú nauðsynlegur einmitt þegar um nútímaleg kirkjuvaldakerfi er að ræða. Í Guðspjöllunum er skrifað vel um stór samfélagskerfi og samfélagsvöld sem týndu trúarlegum anda pokaprestsins. Þegar fólk ber mikla ábyrgð á stjórnsýslulegum málum á það skilið hrós og umhyggju. En ef fólk heldur að starf á þessum sviðum hafi dýpra trúarlegt gildi en annað þá hefur það fallið í freistni og dramb.

Virðuleiki prestsembættis felst ekki í framgangi í starfi innan ákveðins valdapýramída, hvort sem það er kirkjunnar eða samfélagsins. Hann felst ekki heldur persónuleika sérhvers prests né er geymdum í veraldlegum eigum hans. Virðuleiki kemur frá trúarlegum ,,anda" prestins. Andinn er frjáls frá öllum veraldlegum skuldbindingum og því getur hann móttekið hinn heilaga.

Fyrir mig er ,,pokaprestur" ekki lengur niðrandi orð. Það er miklu fremur heiðursheiti. Prestur á að vera pokaprestur í anda sínum. Mér mun hér eftir þykja vænt um það ef einhver kallar mig pokaprest í þessari merkingu, þó að ég viti ég eigi það ekki skilið.