Pokaprestur

Einu sinni kallaði þekktur heimspekingur mig ,,japanskan pokaprest" á opinberum vettvangi. Ef til vill langaði hann til að njóta yfirburða sinna með því að gera lítið úr mér. Honum tókst það hins vegar ekki alveg þar sem ég þekkti einfaldlega ekki orðið ,,pokaprestur".
Daginn eftir hitti ég prest sem var góður íslenskumaður og hann sagði mér að ,,pokaprestur" væri niðurlægjandi orð fyrir presta.

Ég var forvitinn og langaði að komast að þv hvers vegna merking orðsins væri niðurlægjandi. Í ,,Mergi málsins"(Jón G. Friðjónsson prófessor, Örn og Örlygur 1993) finnst orðið ,,pokaprestur"ekki, en þar eru þó tvær vísbendingar sem eru hugsanlega tengjast uppruna orðsins. Fyrri vísbendingin er orðasambandið ,,að setja prest í poka" en það þýðir að "fella dóm fyrir einhverjum". Í gamla daga ,,var mönnum stungið í poka og pokanum síðan fleygt í hyl. Þannig var Jóni biskup Gerrekssyni drekkt í Brúará (1443)" (Mergur málsins bls. 485).
Önnur vísbending er orðasambandið ,,að taka pokann sinn" og það þýðir að ,, (neyðast til) að hætta störfum". Um það segir nánar: ,,Sjómaður hættir störfum á skipi, þ.e. tekur sjópokann sinn og fer í land." (MM. bls 486).
Ég spurði einnig nokkra samstarfsfélaga mína um uppruna orðsins ,,pokaprestur". Flest svörin sem ég fékk voru þau að pokaprestur er prestur sem ferðast alltaf með pokann sinn þar sem hann á ekki fastan predikunarstól.

Eftir þessa litlu rannsókn mína mótaðist ákveðin mynd af pokapresti í huga mínum. Hún er þó alls ekki neikvæð, heldur frekar jákvæð og jafnvel rómantísk. Pokaprestur er prestur sem ferðast sífellt með pokann sinn án þess að eiga fasta stöðu í stórri kirkju eða samfélagsvald. Hann helgar sig alfarið köllun sinni frá Guði og þjónar fólki sem er líklegast í samsvarandi stöðu og hann sjálfur í samfélaginu. Þessi mynd sem dregin er upp af pokapresti er e.t.v. lítils virði samkvæmt gildismati nútímans en hvað um í trúarlegt gildismat? Er ekki einhver sem við þekkjum sem rímar einmitt við þssas mynd af pokapresti? Jú, það er einmitt Jesús í Guðspjöllunum.

Í flestum löndum í Evrópu þróaðist kirkja Jesú Krists með margvíslegum hætti. Sumar kirkjur eru nú stórar stofnanir í evrópsku samfélagi og leiðtogar þeirra geta jafnvel haft áhrif á pólitísk mál eins og stjórnmálaflokkar. Miðstjórn hverrar kirkju er eins og ráðuneyti og hún
þarf að fjalla um lagafrumvörp og margvísleg stjórnsýsluleg mál. Mér
skilst að það að bera ábyrgð á öllum þessum málum sé erfitt og alvarlegt starf. Mér sýnist oft lítið rými vera fyrir pokaprestinn í nútímakirkjukerfi.

Ég virði þá starfsemi sem öndvegis prestar og miðstjórn kirkjunnar sinna.
Ég játa að ég sjálfur hef hvorki áhuga né hæfni til að vinna að svona málum. Hins vegar lít ég heldur ekki svo á að trúarlegur virðuleiki felist einungis í stjórnsýslulegri starfsemi kirkjunnar. Andi pokaprestsins er jú nauðsynlegur einmitt þegar um nútímaleg kirkjuvaldakerfi er að ræða. Í Guðspjöllunum er skrifað vel um stór samfélagskerfi og samfélagsvöld sem týndu trúarlegum anda pokaprestsins. Þegar fólk ber mikla ábyrgð á stjórnsýslulegum málum á það skilið hrós og umhyggju. En ef fólk heldur að starf á þessum sviðum hafi dýpra trúarlegt gildi en annað þá hefur það fallið í freistni og dramb.

Virðuleiki prestsembættis felst ekki í framgangi í starfi innan ákveðins valdapýramída, hvort sem það er kirkjunnar eða samfélagsins. Hann felst ekki heldur persónuleika sérhvers prests né er geymdum í veraldlegum eigum hans. Virðuleiki kemur frá trúarlegum ,,anda" prestins. Andinn er frjáls frá öllum veraldlegum skuldbindingum og því getur hann móttekið hinn heilaga.

Fyrir mig er ,,pokaprestur" ekki lengur niðrandi orð. Það er miklu fremur heiðursheiti. Prestur á að vera pokaprestur í anda sínum. Mér mun hér eftir þykja vænt um það ef einhver kallar mig pokaprest í þessari merkingu, þó að ég viti ég eigi það ekki skilið.

Athugasemdir

[Anna (IP-tala skráð) 8.6.2007 kl. 22:54]

Skrif þín eru alltaf gott framlag, fræðandi og umhugsunarvekjandi um lífið og tilveruna. Takk fyrir þau.