Prejudice and/or paranoia?

“It was the worst experience!” said a young man who came to talk to me the other day. “I have never seen such disrespect. I wouldn’t have been able to stand it if my wife and kids had been with me.” He is from one of the countries that joined the EU a couple years ago. It was the first time that I had met him, and so far he was very polite, friendly, and lively. I asked him what had happened. He said he was in a home electronics shop and was looking at a product he intended to buy. The sales attendant was kind in the beginning, but after this young man mentioned where he was from, the friendly manner evaporated and the sales clerk was no longer willing to answer questions or spend time with the young man. Why? Nobody knows except the sales clerk himself.

One of the privileges of being a pastor is getting to hear peoples’ stories, and it is also my privilege as pastor for the foreign community to be able to talk about prejudice in Iceland. Of course, many different groups of people can be targets of prejudice, but here I am going to talk only about prejudice towards immigrants and foreigners. This Wednesday 10th of October is the International day for the mental health, and it is especially titled “Influence of culture and diversity” here in Iceland this year. So it would be a good occasion to reflect on a little bit about “prejudise and / or paranoia”.

Prejudices manifest themselves in different ways. The kind of prejudice that the young man from the new EU member state experienced is called “hidden” prejudice. Hidden prejudice is expressed in a non-verbal, somewhat indirect way. Examples might be ignoring or failing to greet someone, giving substandard service, or treating someone like a small child. Hidden prejudice is very common in Iceland (probably every single immigrant has experienced it at some time), as well as probably in every other society on the earth. Nevertheless, it is rather hard to point it out or to discuss it in a public forum, unlike the vivid, aggressive, and blatant prejudice expressed in racially discriminative statements or speeches. Why is this?

First of all, hidden prejudice shows up in people’s behavior during routine, everyday encounters. When it happens, we do not usually have our video camera running. So we cannot rewind the scene and examine it later on.

Secondly, it is not so easy, even for us immigrants ourselves, to recognize hidden prejudice as prejudice right away when it happens. This was not prejudice, we think, just some misunderstanding or accident. Let me give an example that really happened to me. I bought a TV set for my children. It was a small one, but still cost some money. After I paid, with my Visa card, the sales clerk literally threw the card back to me, not even saying “gjörðu svo vel.” Afterwards, I asked myself how I should understand this gesture. It seemed to me there were at least four possible answers:
1. The sales clerk does this to every customer. He is just rude. 2. He happened to be in a bad mood. 3. He knew me personally and he didn´t like me. 4. He is prejudiced towards immigrants, at least Asians. Probably the only way to know for sure would be to ask him on the spot. But this is difficult in practice. It is already almost a declaration of war to ask someone such a question: “Excuse me, but did you do that because you are prejudiced against me?” Most of us avoid this kind of conflict as much as we can.

And even if I had asked the sales clerk this question, there is no guarantee that he would have answered honestly. He might say: “What are you talking about?” Others around us often join in a kind of denial that acts of prejudice actually happen. I know that in many cases, when an immigrant complains about experiencing discrimination, people around him say: “I think you must have misunderstood something,” “Oh, no, that couldn’t have happened!” or “ You are too sensitive, don’t be paranoid!”.

So where is the way out? Is there any way to engage the problem of “hidden” prejudice? Or do we have to be just quiet and endure it?
Of course I think we can do something, and we need to do something. Here “we” means both native Icelanders and immigrants. In my view, our main goal should be to develop our sense of what kind of words and attitudes can hurt other peoples’ feelings. This is a much larger project than I have time to describe in this article, so now I would like to return to the experience of those people who are experiencing prejudice. Here are some suggestions for how to react:

1. Let us encourage those who experience prejudice to speak up. As with sexual crimes, silence serves mostly just those who cause hurt. Silence helps neither the victims nor the community.
2. Let us not hesitate to speak about apparent incidents of prejudice just because we cannot prove what was in the other person’s mind. It is important to express feelings of hurt or disrespect even while we allow for the possibility of having misunderstood the situation.
3. Let us not repress or block out our experiences of prejudice in daily life, nor deny automatically that such attitudes exist, nor call those who experience prejudice oversensitive, unless we have truly good reason to doubt what they say.
4. Let us acknowledge that each of us bears prejudices, and that those who carry prejudices may be wealthy, or not; well educated, or not; highly respected, or not.
5. Let us remember that those who are in weaker positions in society find it more difficult to speak up about prejudice than those who are in more powerful positions.
6. If you want to talk about your experience of prejudice but cannot find anybody to listen, please contact me. I am honored to listen to you. I may not be able to act in your case, but I can and do act on the understanding I gain from listening to many people like yourselves.

Dear readers, especially Icelandic readers, I understand it must be tedious to hear somebody talk about prejudice in this country. But those of us who are forced to speak about prejudice also find it difficult and burdensome. I wish that we can just say “Allt í lagi,” smile, and see things improve on their own. But it doesn´t work like that.

I believe that most of us immigrants want to join with native Icelanders to improve our society and our understanding of each other. To do this, we need to talk about our difficulties as well as our successes.

(The original text of his piece was on the Reykjavík Grapevine in March of this year)

Athugasemdir

[Greta Björg Úlfsdóttir, 8.10.2007 kl. 13:16]

Ég held að stundum séum við okkur ekki einu sinni meðvituð um okkar eigin fordóma, það þurfi utanaðkomandi til að benda okkur á að hegðun sem við teljum eðlilega gagnvart útlendingum feli í rauninni í sér fordóma, þó við komum svona fram vegna viðtekinnar venju.

Ég treysti mér ekki til að tiltaka ákveðin dæmi um hegðun, en get tekið eitt dæmi um málvenju, sem maður heyrir stundum íslendinga taka sér í munn, að því er virðist umhugsunarlaust, það er þessi hérna, sem oft fer fyrir brjóstið á mér : "Það er ekki fyrir hvítan mann að gera e-ð, búa við e-ð, osfrv. En er það þá fyrir einhvern af öðrum litarhætti? Svona orðatiltæki nota sumir að því er virðist algjörlega umhugsunarlaust.

Eins erum við líka alltof fljót að búa til bása og setja á fólk stimpla: Asíubúar eru undirgefnir og vinnusamir, eistlendingar þjófóttir, pólverjar heimskir, finnar drykkfelldir, norðmenn íhaldsamir, svíar kvartsárir, osfrv., osfrv. Þessu þurfum við að venja okkur af! 

[Toshiki Toma, 8.10.2007 kl. 13:47]

Sæl, Gréta og takk fyrir atugasemdnirnar þína alltaf.! 
Fordómar birtist oft í dónalegri hegðun eða framkomu manns. En Það er erfitt að dæma jafn oft hvort það sé vegna fordóma í alvöru eða bara vegna tillitsleysis. 
Hreinn misskilningur getur átt sér stað líka. T.d. er það hluti af kurteisi að segja "please" á enskumælandamenningu, 
en að minu mati nota Íslendigar samsvarandi orð og "please" á samsvarandi hátt
og á ensku. "Gerðu það" "Komdu bara".Útlendingar geta túlkað þetta eins 
og dæmi af ókurteisi. En það er misskilningur. 
Hins vegar er ég ámóti einnig að reyna að útskýra allt frá sjónarmið 
af "ókurteisi" og segja eins og það væri engir fordómar.   

[Toshiki Toma, 8.10.2007 kl. 17:48]

Sæll, Viðar.
Ertu að lesa greinina mína? Ég skikl ekki athugasemdina þína. Þú ert dæmigerður maður sem vill bara afneita tilvetu fórdóma á Íslandi. En því miður sýnit viðhorf þitt sjálft að það sé ekki satt.

Varðandí afgreiðslu á íslesnku, af hverju segirðu frá því hér??? Ég sé ekkert 
samhengi.


 

[María Anna P Kristjánsdóttir, 8.10.2007 kl. 18:14]

Þessi ungi maður hefur augljóslega orðið fyrir kynþáttar fordómum sem ekki er gott,og á alls ekki að viðgangast hér á landi né annarsstaðar.Í sambandi við ókurteisi í verslunum gagnvart kúnnanum,þá held ég að þessi piltur sem afgreiddi þig hafi ekki beint sýnt þér ókurteisi vegna þess að þú ert  erlendur íslendingur,ég held að það sé of mikið virðingaleysi í þjóðfélaginu,maður verður var við það einmitt í stórmörkuðum,maður er ekki virtur viðlits,það liggur við að afgreiðslufólkið segi við mann svei þér að koma að trufla mig.

[Greta Björg Úlfsdóttir, 8.10.2007 kl. 18:17]

Hluti vandans felst í því að íslendingar eru einfaldlega ekkert mjög kurteis þjóð svona yfirleitt, heldur frekar "röff" í allri framgöngu. Okkur er ekki mjög tamt að nota "gjörðu svo vel" og "þakka þér fyrir" í umgengni hvert við annað, hvort sem um er að ræða innfædda eða útlendinga - eins eru t.d. upplýsingar oft ekki gefnar óumbeðið, heldur þarf beinlínis að toga þær upp úr fólki, með töngum, liggur við, - í þessu efni getum við verið afar sparsöm, þó svo við séum eyðslusöm að öðru leyti! Mottóið kannski að orð séu dýr - ?

[Svava frá Strandbergi , 8.10.2007 kl. 21:16]

Ég neita því alls ekki að fordómar gagnvart útlendingum séu í gangi á Íslandi, en varðandi þetta tiltekna mál, hefði það sem gerðist allt eins getað komið fyrir mig.

Afgreiðslufólk  hér á landi kann yfirleitt ekki upp til hópa almenna kurteisi. Það er undantekning ef sagt er við mann gjörðu svo vel í stórmörkuðum.

Og ef maður fer í svokallaðar 'fínar' verslanir virðist það vera undir því komið hvernig maður er klæddur hvernig komið er fram við mann.

Ég fór eitt sinn í ákveðna 'fína' búð í Kringlunni íklædd gallabuxum og úlpu og var ekkert förðuð. Það var varla að afgreiðsludömurnar litu við mér. Jú annars, ég sá að þær gáfu mér hornauga og það var fyrirlitning í augnaráðinu. 

Nokkrum dögum seinna ákvað ég að testa þessa reynslu mína og fór í sömu búð og var uppábúin og vel til höfð. Það var eins og við manninn mælt, afgreiðslustúlkurnar komu brosandi á móti mér og það lá við að þær slægust um að afgreiða mig. Ég lét þær sýna mér nánast allt sem til var í versluninni, en keypti akkúrat ekki nokkurn skapaðan hlut.

Hver man ekki eftir atriðinu úr kvikmyndinni 'Pretty woman' Þar sem götustúlkan sem leikin er af Júlíu Róberts fékk vægast sagt slæmar móttökur í fínni fatabúð. Svo kemur hún seinna í sömu verslun fínt til höfð og þá var framkoma afgreiðslustúlknanna heldur betur öðruvísi.

Snobb og dónaskapur er því miður þekkt vandamál um allan okkar vestræna heim. 

[Toshiki Toma, 8.10.2007 kl. 21:37]

Sæl, Guðný Svava.
Takk fyrir áhugaverða skýrslu þína.   Ég sá "Pretty woman" og man eftir sögusviðinu. Og það er að nokkru leyti "skynsemi" að aðgreiðslumaður brosir 
meira að herramanni fremur en manni í "fátæklegu einkenni".
Málið er þá, hvort að vera með framandi útlit megi vera ástæða þess að afgreiðslumaður skiptir móttöku sinni í öðruvísi móttöku? (ath. Ég segi ekki að afgreiðslumaður má skipta þjónustu sinni eftir því hvirt viðskiptavinur sé ríkur 8í útliti) eða ekki. En í því tilfelli varðar það ekki fordóma gegn útlendinga)

[Ásta María H Jensen, 8.10.2007 kl. 23:15]

Það er ekki spurning að hlutirnir séu svona einsog í pretty woman. Það er með allt og alla hvort það séu íslendingar eða aðrir.  Við lifum eftir útliti og það gera börn líka, það er mannlegt eðli að gera það.  Aftur á móti þegar við kynnumst manneskjum sem reynast svo falla okkur að geði, þá er breyting á viðbrögðum.  Ég sá nú einu sinni þátt sem var um ungabörn og þau voru látin horfa á nokkrar ljósmyndir, í hvert skipti sem kom mynd af brosandi ungu og yndælu andliti þá brostu börnin en þegar myndirnar voru með skeggjuðum og illa tilhöfðum karlmönnum eða gömlum ófrínilegum konum með fílusvip, þá urðu þau hrædd á svipinn.  Ég sagði við dóttur mína sem vann þá í verslun og var að kvarta yfir því að sumir væru svo þjösnalegir þegar þeir koma að borðinu að það setti hana alla úr stuði yfir daginn. "Næst þegar einhver gerir þetta, prófaðu að brosa og svara innilega og gáðu hvort þú getur fært henni augnabliks hamingju í hennar líf, þessar fáu sekúndur sem hún er þarna. Kannski var dagurinn erfiður hjá henni og það hefur ekkert með þig að gera".

[eman (IP-tala skráð) 9.10.2007 kl. 08:17]

Góðan daginn...

Ég er reyndar Íslendingur sem býr erlendis, nánar tiltekið í Austur Evrópulandi .

Ég lendi stundum í þessum aðstæðum hér, þ.e. fæ lélegri þjónustu eða er jafnvel stundum 'ignoraður' einsog það er kallað á góðri Íslensku.

Þetta er reyndar mismunandi, sumstaðar fær maður jafnvel betri þjónustu,  líklega breytilegt eftir hverjum og einum.

Ég hef tekið samt eftir því að ég er aðeins "viðkvæmari" fyrir lélegri þjónustu hérna úti...og kenni viðkomandi um fordóma, en "heima" á íslandi hefði ég líklega bara bölvað þessari lélegu þjónustu fyrir það að vera akkúrat það: léleg þjónusta.

En auðvitað er misjafn sauður í mörgu fé, en ég get staðfest að þetta er ekkert verra á Íslandi en t.d. hérna í Tékklandi, allavega hvað mig varðar.

Íslendingar gætu þó sýnt fordæmi og verið "extra" góðir í að mismuna fólki ekki eftir því hvort að það fæddist á þessum fermetra eða öðrum á þessari plánetu, ekki satt.

kveðja,

E.

[Toshiki Toma, 9.10.2007 kl. 10:13]

Kæru blogvinir,
Innilega þakka ykkur fyrir góðu athugasemdirnar. Gott að hlusta mismunandi upplifun...

[Svava frá Strandbergi , 9.10.2007 kl. 21:43]

Fyrir löngu var ég í nemendaferð Myndlista og handíðaskólans í Amstedam. Við vorum fjögur saman sem fórum inní fína fataverslun.  Við vorum ekkert sérlega vel klædd og ekki bara það, heldur var einn mjög sérkennilega klæddur í hópnum.  Ég var klædd í gallabuxur og þunna úlpu, Jón Óskar, myndlistarmaður í dag,  klæddur í gallabuxur og rauðan anorakk, Ásgeir Smári, myndlistarmaður í dag, sérkennilega klæddur, í síðan svartan frakka, með harðkúluhat og silfurbúinn staf og svo fyrrverandi eiginmaður minn klæddur eins og við Jón Óskar í gallabuxur og anorakk.
Afgreiðslumaðurinn var mjög fúll við okkur  þegar  hann fór að  tala við  okkur ,en  hann var í símanum þegar við komum. Hann lauk símtalinu með því iað segja.
Jæja, ég verð víst að hætta að tala, það er að fyllast  hérna búðin af helvítis Þjóðverjum og Bretum.