Hlæjandi fuglahræða -íslenska og innflytjendur-

Ég skrifaði eftirfarandi grein fyrir tæpum átta árum. Margt hefur breyst síðan á jákvæðan hátt að mínu mati. Og allt breytist sífellt. Málið er hvort við séum á leið á jákvæða átt eða villa.
Varðandi mál um íslesnku og innflytjendur hér á landi tel ég tvö atriði mikilvæg. Annað er að íslenskt tungumál er fjársjóður Íslendinga og hitt er að tungumál á ekki að vera viðmið til að meta mannkosti fólks.


Hlæjandi fuglahræða

ÉG ER prestur sem er í þjónustu við innflytjendur hérlendis, og ég er sjálfur innflytjandi. Um daginn frétti ég að útvarpsstöð nokkur ætlaði að taka viðtal við íslenska konu sem tengist í starfi sínu vinnu með innflytjendum. Það kom upp sú hugmynd að innflytjandi skyldi taka þátt í þættinum. En svarið frá útvarpsstöðinni var á þá leið að "íslenskir áheyrendur þoli ekki að heyra útlending tala vitlausa íslensku". Hvað finnst ykkur um þetta viðhorf?

Biblían bannar okkur skurðgoðadýrkun. Í Jeremíu stendur: "Skurðgoðin eru eins og hræða í melónugarði og geta ekki talað, bera verður þau, því að gengið geta þau ekki. Óttist þau því ekki..." (10:5) Í gamla daga var skurðgoð bókstaflega dúkka sem búin var til úr tré eða steini.

Hér í ofangreindri Jeremíu er það fuglahræða. Síðar túlkaði kirkjan þessi orð þannig að allt sem sett er í staðinn fyrir lifandi Guð í lífi mannkyns sé skurðgoð. Þannig að ef við erum alveg upptekin af því að eignast peninga, frægð eða völd í samfélaginu, þá getum við nefnt það skurðgoðadýrkun.

Nútímaleg skilgreinig á skurðgoðadýrkun er að "það sem er raunverulega takmarkað, þykir ótakmarkað, það sem er aðeins einn hluti heildar er litið á sem heildina alla".
Segjum við þetta með einfaldara orðalagi, þýðir það að skurðgoðadýrkun er, að nota gildismat sitt þar sem það á ekki við. T.d. ef einstaklingar eru metnir eða dæmdir eftir ákveðnum viðmiðum sem samfélagið hefur gefið sér fyrirfram, þá er það ákveðin skurðgoðadýrkun.

Þegar við gerum svona meðvitað eða ómeðvitað, byrjar fuglahræðan í melónugarðinum að tala og labba sjálf, og hún er mjög dugleg að fela sig í samfélaginu og við getum ekki lengur þekkt hana. Margar hlæjandi fuglahræður geta labbað um í kringum okkur.

Sem prestur innflytjenda hef ég mörg tækifæri til að ræða eða hlusta á umræður sem varða innflytjendamál. Þar eru flestir sammála um mikilvægi íslenskunnar fyrir innflytjendur til að lifa í íslensku samfélagi. Hvort maður geti bjargað sér á íslensku eða ekki virðist vera efst í forgangsröð fyrir okkur útlendinga. Þess vegna reyna stofnanir eins og t.d. Miðstöð nýbúa eða Námsflokkar Reykjavíkur alltaf að skapa fleiri tækifæri fyrir okkur útlendinga til að stunda íslenskunám. Þetta er hin "praktíska" hlið tungumálsins.

Hins vegar er íslenska kjarni íslenskrar menningar og fjársjóður Íslendinga. Hún þýðir meira en "praktísk" leið til samskipta.Við innflytjendur skulum bera virðingu fyrir því.

Engu að síður eru tungumál og sú menning sem þeim fylgir, hvaða tungumál og menning sem er, eitthvað sem aðeins hefur gildi á takmörkuðu svæði. Tungumálið er aðeins einn hluti menningarinnar. Tungumál ætti hins vegar aldrei að vera viðmið til þess að meta gildi lífsins eða mannkosti annarra.

Að þessu leyti sýnist mér að algengur misskilningur eigi sér stað í íslensku þjóðfélagi, og sumir dýrki tungumálið eins og Guð. Stolt og virðing fyrir fallegri íslensku getur ómeðvitað breyst í fyrirlitningu og fordóma gagnvart innflytjendum sem ekki hafa tileinkað sér góða íslensku.

Fyrir tveimur mánuðum lýsti Félag ungra sjálfstæðismanna á Akureyri því yfir að útlendingar sem vilja fá íslenskan ríkisborgararétt skuli standast grunnskólapróf í íslensku. Um svona hugmynd eða ofangreinda dæmið um útvarpsstöðina verð ég að segja að viðkomandi hafi misst áttir. Maður sem talar fallega íslensku hlýtur að eiga skilið hrós. En það virkar ekki öfugt. Þó að maður geti ekki talað góða íslensku, verða mannkostir hans alls ekki verri.

Þetta varðar ekki einungis innflytjendur, heldur varðar það einnig fólk sem er á einhvern hátt málhalt, með lærdómsörðugleika eða fólk sem ekki hefur haft tækifæri til að mennta sig.

Málið er ekki hvort þetta fólk geti komist inn í þjóðfélagið eða ekki. Þjóðfélagið byggist nú þegar á tilvist þeirra. Er ekki kominn tími til að íslenska þjóðfélagið hlusti á hvað innflytjendur hafa að segja, ekki aðeins hvernig þeir tala? Ef þjóðfélagið viðurkennir þetta ekki og reynir að útiloka ákveðið fólk frá samfélaginu vegna ofdýrkunar á íslensku, mun menning Íslendinga skaðast sjálf.

Íslenskan er mikilvæg og dýrmæt menningu landsins, en hún má ekki verða viðmið til að meta mannkosti annarra. Í tilefni af 1.000 ára kristnitökuhátíð á Íslandi óska ég þess að við kveðjum hlæjandi fuglahræður og losnum við dulda skurðgoðadýrkun úr þjóðfélaginu.

(Birtist í Mbl. 8. feb. 2000)

Athugasemdir

[Valdimar Samúelsson, 28.9.2007 kl. 12:32]

Vilt þú fylla heimili þitt af gestum og gangandi. Þetta land er okkar Íslendinga. Sérðu það er sjálfsagt ef kona eða maður giftist útlenskum og þau setjist að hér en að stuðla að flóðbylgju fólks sem er strax komið á kostnað heilbryggðis/menntamála/ atvinnuleysis og ef mér skilst rétt fríja trúar þjónustu. Verður Ísland HongKong Norðursins. Munið píramíta lögmálið.

[Toshiki Toma, 28.9.2007 kl. 13:06]

Sæll, Valdimar.
Mér finnst athiugasemdin þín hér vera algjör óviðeigandi. Ég er að tala um íslesnkt tungumál, en ekki fjölda innflytjenda. Eða kannksi skilurðu íslesnku illa.

[Jón Aðalsteinn Jónsson, 28.9.2007 kl. 14:51]

Góður pistill hjá þér eins og alltaf. Ég er einn af þeim Íslendingum sem að vill að fólk standist ákveðnar kröfur í málinu til að öðlast ríkisborgararétt. Þetta eru ekki miklar kröfur svona svipaðar og við gerum til unglingana okkar til að ljúka gagnfræðaskóla. Þaðverður að vera einhver hvati til að læra málið, ég held að þú gerir þér grein fyrir því eins og ég að það eru ekkert allir sem að hafa áhuga á því og gera það ekki ef að hægt er að komast hjá því. Ég hef hvergi orðið var við þennan mál rasisma nema í fréttum það er eins og að það sé verið að blása upp eitthvað sem ekki á sér stað. Allavega hafa fæstir erlendir viðmælendur verið að gera mikið úr því. Varðandi undanfarna Kastljós þætti þá mættu stjórnendur þeirra athuga að ef ég man rétt þá er hlutverk  ríkisútvarps sjónvarps að standa vörð um Íslenska tungu og í raun hefur það verið notað til að verja tilgang þessa bákns. En ég held að við séum alveg sammála um það að það er algjör nauðsyn að tala málið 300 000 manna þjóð getur ekki leyft sér að klofna í málsvæði og það snyst ekki um góða eða slæama Íslensku einfaldlega um grunn þekkingu á samskiptum í daglegu lífi

[Baldur Kristjánsson, 28.9.2007 kl. 21:23]

Takk fyrir greinina.  kv. B

[Guðrún María Óskarsdóttir., 29.9.2007 kl. 03:03]

Komdu sæll Toshiki.

Aldrei nokkurn tíma hefi ég orðið vör við það að fólk rugli saman því atriði að meta mannkosti fólks út frá tungumálakunnáttu hér á landi, aldrei.

Ein útvarpsstöð er ein útvarpsstöð en þær eru sem betur fer fleiri starfandi ekki satt ?

Ég álit Íslendinga almennt umburðarlynda þjóð og tel að við eigum ekki að leita að meintri andúð eins og nál í heystakki, heldur standa vel að tungumálakennslu til handa þeim er hingað koma og standa þannig vörð um mál okkar sem er eðlilega hluti af menningu einnar þjóðar.

kv.gmaria.

[Úlfar Þór Birgisson Aspar, 29.9.2007 kl. 10:21]

Sæll Toshiki,ég verð að segja ég er nokkuð sammála því er Guðrún leggur til hér og síðan er auðvitað ekkert nema sjálfsagt að bjóða innflytjendum fría tungumála kennslu séu þeir komnir til að vera.Það verður náttúrulega að vera hægt í landi sínu að versla á sínu eigin tungumáli,margt gamalt fólk á íslandi talar ekki annað mál og á ekkert að þurfa að gera svo.Það var þetta fólk sem skóp þann auð og menningu sem við búum við hérlendis í dag og því megum við ekki gleyma,en nú er ég kominn út fyrir efnið og læt gott að sinni veri guð með þér kveðja Úlli.

[Bryndís Júlíusdóttir (IP-tala skráð) 29.9.2007 kl. 10:48]

Ef einhver heldur að árið 2007 hitti fólk aðeins sína eigin landsmenn í eigin heimalandi getur sá hinn sami bara flutt til tunglsins strax.

  Útlendingar sem eru að læra íslensku og eru jafnvel búnir að læra hana tala hana oft með hreim.  Og það er bara allt í lagi.  Ef það skilst sem viðkomandi segir þá á það að vera nóg.  Auðvitað er það gott þegar útlendingur getur lært málið lýtalaust.  En mörg tungumál eru svo ólík íslenskunni að það er mjög erfitt fyrir það fólk að læra íslensku lýtalaust.  Það talar því með hreim (accent).  

Þeir innflytjendur sem hingað koma eru flest allir í vinnu og harðduglegt fólk.  Það kemur ekki hingað til að fara á atvinnuleysisbætur.  Sýnum þolinmæði og umburðarlyndi því það er ekki auðvelt fyrir þetta fólk að læra málið og það tekur sinn tíma.  Að byrja að belgja sig upp af einhverjum þjóðarhroka með íslenskuna sem afsökun alveg útí hött.  Munum bara hvernig stríð byrja.

Svo vil ég minna á að réttur fólks gengur í báðar áttir.  Ef íslendingur flyst erlendis þá á hann auðvitað rétt á allri almennri þjónustu sem er fyrir hendi þar. 

[Baldur McQueen (IP-tala skráð) 29.9.2007 kl. 12:42]

Ef það er rétt að á Íslandi sé tungumálakunnátta aldrei notuð sem viðmið varðandi mannkosti, ber að óska þjóðinni til hamingju.  Sennilega má þá rita um það nokkrar doktorsritgerðir í fjölmenningarfræðum, enda Ísland þá eina þjóðin í heiminum sem býr við 100% þroska hvað það varðar.

Í öðrum löndum gerist það iðullega að menn tengja þessa hluti saman, oft á afskaplega niðurlægjandi og ósanngjarnan hátt. 
Vonandi hafa þó flestir þann manndóm að viðurkenna, a.m.k. fyrir sjálfum sér, þegar slíkt gerist og öðlast þannig tækifæri til að takast á við eigin fordóma.

Hvað framburð varðar þá getur hann verið hluti af arfleifð manna og fullkomlega eðlilegt að sumir kjósi hreinlega að halda honum.
Aldrei hef ég heyrt Íslending fussa og sveia yfir slakri aðlögunarhæfni heimsfrægrar íslenskrar söngkonu, hverrar vörumerki er sterkur, íslenskur framburður.

Fínn pistill og góð athugasemd hjá Bryndísi.

[Toshiki Toma, 29.9.2007 kl. 13:37]

Kæri bloggvinir og gestir, þakka ykkur fyrir góðu athugasemdirnar.
Ég verð að segja að mér finnst tungumálakunnáttan vera misnotuð mjög oft sem viðmið til að meta mannkosti innflytjenda hér á landi. Einnig getur hún verið notuð sem kúgunartæki eða stjórnartæki. Ég get ekki verið sammála skoðun sem neitar það.
Hins vegar vil ég sagja að íslenskan er mikilvægt tungumál og mér finnst mjög eðlilegt að Íslendingar (ég vil segja frekar fólk sem býr á Íslandi) vilja varðveita hana eins falleg og hingað til.
Ofangreind tvö atriði eru ekki sama málið, heldur aðskilin tvö mál.