Virðing fyrir íslenskri tungu

Þriðjudaginn 16. nóvember var dagur íslenskrar tungu. Ég er innflytjandi og því er íslenskan ekki mitt móðurmál. Ég hef þó verið að læra íslensku undanfarin átján ár og glími enn við tungumálið á hverjum degi. Ég veit að þó að íslenskan mín sé ófullkomin ber ég virðingu fyrir íslenskri tungu. Ég veit að margir innflytjendur eru að læra íslensku og vona að sem flestir geri það.

Á þessum hátíðardegi heyrði ég af mjög sorglega sögu. Í þætti á Útvarpi Sögu hringdi útlensk stelpa inn í þáttinn og spurði, áður en hún lagði orð í belg, hvort útvarpskonan talaði ensku. Útvarpskonan svaraði henni harkalega og sagði:

„Við tölum íslensku hérna. Það er nefnilega dagur íslenskrar tungu". Hún sagði allt þetta á íslensku. Stelpan sagði:„Ok" og ef útvarpskonan hafði lokið símtalinu væri málið ef til vill í lagi. En áður símtalinu lauk sagði útvarpskonan við stelpuna:„Ef þú ert á Íslandi þá skaltu tala íslensku. Er það ekki? Hefur ekkert gengið að læra það?" sagði útvarpskonan. „Það er dagur íslenskrar tungu í dag og það er nú alveg lágmark að sýna okkur þá virðingu að tala íslensku á þessum degi og fyrir utan það hafa íslenskir fjölmiðlar þá skyldu að vera með efni á íslensku. Ef þú ætlar að vera á Íslandi, talar þú íslensku. Það er nú bara þannig."

Að loknu símtalinu hélt útvarpskonan æst áfram og sagði að það væri nauðsynlegt að setja ákvæði í stjórnarskrá um að íslenskan væri þjóðarmál landsins og að kvartaði yfir því margir útlendingar neituðu að læra íslensku og tala hana.

Ég get skilið, að í þætti sem er útvarpað á Íslandi sé erfitt að vilja spjalla á öðru málu en íslensku, nema sérstakar ástæður liggi fyrir. En það er hægt að segja á kurteisari hátt. Framkoma útvarpkonunar gagnvart útlensku stúlkunni var ekki falleg. Hún var virkilega móðgandi. Hún hefði geta sagt: „Fyrirgefðu, en við þurfum að tala íslensku í þættinum, þar sem margir skilja ekki ensku. Takk samt fyrir að hringja í okkur." Það hefði verið fagmennska að mínu mati.

Útvarpskonan misnotaði líka uppákomuna á ýmsa vegu. Í fyrsta lagi skammaði hún stelpuna eins og stelpan væri að vanrækja að læra íslensku. Hvað vissi hún um það? Stelpan gæti verið að læra en ekki treyst sér til að tala. Þetta eru hreinir fordómar hjá útvarpskonunni.

Í öðru lagi er það óvirðing við íslenskuna þó fólk tali ensku eða annað mál á degi íslenskrar tungu? Á það fólk sem kann ekki íslenskuna bara að þegja á degi íslenskrar tungu? Er það hluti af hátíðarhöldunum? Ég skil ekki þessi rök.

Í þriðja lagi tengdi útvarpskonan uppákomuna við innflytjendur sem vilja ekki læra íslensku. Það er engin raunveruleg tenging milli stúlkunnar sem hringdi í þáttinn og innflytjenda sem„neita" að læra íslensku. Útvarpskonan notaði uppákomuna til að halda uppi neikvæðri ímynd af um innflytjendum. Ef Íslendingar vilja að innflytjendur tali meiri íslensku þá mun hvatning og þolinmæði nýtast betur en skammir. Íslendingar almennt þurfa líka að læra að venjast öðrum hljómi og hreimi í íslensku tali, það myndi hvetja innflytjendur til að tjá sig meira munnlega á íslensku.

Ég get haldið áfram en læt þetta duga að sinni. Ég ber virðingu fyrir íslenskri tungu, en ég ber ekki neina virðingu fyrir viðhorfi eins því sem útvarpskonan sýndi útlensku stúlkunni. Það er óvirðing við manneskju að útvarpskonan þykist vera meira virði en stúlkan þar sem hún talar fullkomlega innlent tungumál.

Að lokum langar mig að segja atriði sem ég var búinn að segja mörgum sinnum hingað til:

Það er gott að bera virðingu fyrir íslenskri tungu. En það má ekki vera viðmið að meta mannkosti manneskju hvort viðkomandi tali góðu íslensku eða ekki.

 

- Fyrst birt á Vísir.is 18. nóvember 2010 - 

  

Mannréttindi og tilfinningar manna

Íslendingar sem þjóð byggja á gömlum merg. En þeir sem námu hér fyrst land voru ekki Íslendingar, heldur Norðmenn, en smám saman mótuðu hér þjóð og kölluðu sig og afkomendur sína Íslendinga. Þeir voru þá ekki Norðmenn lengur. Það voru því Íslendingar með norskt blóð í æðum sem í fyrstu byggðu upp landið en urðu síðan meðan tímanum „ekta Íslendingar."

Síðan er margar aldir liðnar en á síðustu áratugum hefur fjöldi fólks flutt hingað til lands sem ekki er „ekta Íslendingar." Þeir eru oft kallaðir „Íslendingar af erlendum uppruna" og eru hluti þjóðarinnar. Ég tel að flestir Íslendingar séu sáttir við þá þróun að hingað flytjist fólk frá öðrum löndum. Fjölbreytileikinn er eftirsóknarverður.

En hvernig munum við bregðast við ef, og aðeins ef, einhver „ekta Íslendingur" hefur upp raust sína og segir: „Við skulum gefa hinum nýju innflytjendum sem búnir eru að öðlast íslenskan ríkisborgararétt annan titil þar sem þeir eru ekki „ekta Íslendingar". Framlag þeirra til landsins er ekki sambærilegt við framlag forfeðra okkar og því ættum við að aðgreina þá frá okkur „ekta Íslendingum". 

Þeir ættu því að nefnast t.d „sambúar Íslendinga" en ekki fá að nota heitið „Íslendingur"! Innflytjendur með ríkisborgararétt mega njóta sömu réttinda og við „Íslendingar" en tilfinningalega kemur það við snöggan blett á okkur „ekta Íslendingum" ef innflytjendur mega kalla sig „Íslendinga" og raunar má segja að það væri verið að fremja mannréttindabrot á okkur."

Hvað finnst ykkur um rök af þessu tagi? Þeir sem bera mikla virðingu fyrir þjóðerniskennd sinni geta verið sammála þessum rökum, jafnvel að nokkru leyti. Þessi viðbrögð eru fremur af tilfinningalegum toga en að efnisleg rök liggi að baki. Þeir sem leggja þunga áherslu á jafnrétti og mannréttindi munu hins vegar segja: „Nei, þótt þetta gæti farið fyrir brjóstið á einhverjum hópi fólks, megum við ekki aðgreina innflytjendur á þennan hátt, því slíkt er í rauninni rangt. Hér er um mannréttindi að ræða og þróun þeirra, fremur en tilfinningar einstaklinga."

 „Ein hjúskaparlög": Brot á mannréttindum?

Ég tel að hið sama megi segja varðandi umræðuna um „ein hjúskaparlög", sem sé hvort undir hugtakið „hjón" falli einnig par af sama kyni eða ekki. Sumir segja að það sé mannréttindabrot að kalla par af sama kyni „hjón" og að það muni eyðileggja það sem það hafi þýtt hingað til. Þeim finnst í lagi að draga línu á milli pars af sama kyni og pars af sitt hvoru kyni. En er það í alvörunni í lagi?

Mannréttindi eru ekki einkamál hvers og eins og við getum ekki varpað ábyrgðinni frá okkur. Þau koma okkur við. Ef hjónaband er aðeins samband milli karls og konu getur samkynhneigt fólk aldrei gengið í „hjónaband". Hér eru ekki „svipuð réttindi" og um hjúskaparrétt væri að ræða, heldur er um að ræða réttinn til að stofna til hjúskapar. Er þetta smáatriði fyrir þá sem málið varðar? Eða er það að ganga í hjónaband ekki jafnstórt skref og mikilvægt fyrir samkynhneigða og gagnkynhneigða? 

Mig langar til að biðja fólk, sem segist vera á móti „einum hjúskaparlögum" vegna þess að þau vekja með því tilfinningaleg óþægindi, um að hugsa þetta atriði: Hvort vegur þyngra í raunsærri umræðu um „ein hjúskaparlög" tilfinningar eða umbætur mannréttinda svo að samkynhneigt fólk geti gengið í hjónaband? Í þeim tíðaranda sem ríkir í okkar samfélagi er hugtak um „ein hjúskaparlög" raunsætt framhald á þróun mannréttinda, og þessi þróun er ekki aðeins fyrir þennan hóp samfélagins heldur fyrir allar manneskjur.

Mannréttindi og réttlæti ganga jafnt yfir alla og þau aðgreina fólk ekki. Það eru tilfinningar okkar mannanna sem oft skekkja dómgreind okkar og útkoman verður oft órökrétt. Skilningur á mannréttindum er ekki óbreytt stærð sem aldrei breytist. Við erum alltaf að takast á við breytingar. Seinna gætum við þurft að takast á við mannréttindamál annarra hópa samfélagsins. Setjum okkur í spor annarra og hugsum líka um tilfinningar þeirra um leið og rétt.

-Fyrst birtist í Mbl. 10. júní sl.-

Mannréttindi og skilningur á manneskjum

Mannréttindi og mál sem tengjast þeim eru fyrst, fremst og oftast rædd á lögfræðilegum vettvangi. En mannréttindi snúast ekki aðeins um ákvæði  í lögum, heldur eru þau nátengt skilningi fólks á manneskjunni almennt. Forsenda þeirrar ákvörðunar, hvort að færa skuli ákveðin réttindi í lög, byggir á hvers konar skilningi fólk hefur á manneskjunni sem slíkri.

Ef við viljum setja lög um mannréttindi þá þurfum við að fræða samfélagið og
breyta því hvernig við hugsum um manneskjur, þ.e ef við viljum raunverulega leiða til breytinga á mannréttindum samfélaginu til hagsbóta.  Grunnurinn að mannréttindum liggur því í raun og veru í skilningi fólks á því hvað er að vera manneskja en ekki öfugt. 

Frumvarp um ,,ein hjúskaparlög", sem Dóms-og mannréttindamálaráðherra hefur lagt fram á Alþingi á að fá almennilega umfjöllun þingsins á næstunni. Fjölmörg trúfélög og hlutaðeigendur eru búin að senda umsögn sína til Allsherjarnefndar Alþings.

Í nokkrum umsögnum, þ.á.m. í umsögn frá Biskupi Íslands,vakti eitt atriði athygli mína. Í þeim eru er notuð sem rök Mannréttindayfirlýsingar SÞ eða Mannréttindasáttmála Evrópu fyrir því að vera ámóti því að viðurkenna giftingu af sama kyni sem ,,hjónaband". Sem dæmi um rökin sem eru notuð er eftirfarandi setning í Mannréttindasáttamáli Evrópu en þar stendur:

 ,,Karlar og konur áhjúskaparaldri hafa rétt á að ganga í hjónaband og stofna fjölskyldu í samræmi við landslög um þessi réttindi"(12. gr.)

Mannréttindasáttamálinn skilgreinir sem sagt sjálf hjónaband sem stofnun milli karls og konu. Það blasir við að ef það þarf að nota rök af þessu tagi þá skortir í raun almennileg rök. Eins og ég benti á er það fyrst og fremst skilningur fólks á því hvað felst í því að vera manneskja og þá mannréttindum hennar en það er ekki alltaf tryggt í lögum og jafnvel ekki Mannréttindasáttmálum. Mannréttindayfirlýsingin eða sáttamálinn eru ekki ,,óbreytanleg heilög ritning". Þau eru skrifuð í ákveðnum samtíma í mannkynssögunni sem byggði þá á sínum skilningi. 

Kjarni málsins að það ákvæði sem varðar ,,ein hjúskaparlög"er sá grunnskilningur á hjónabandi (milli karls og konu), sem þekktist á þeim tíma en er að breytast verulega núna. Því er ekki hægt að nota ákvæði í þeim sem hluta af rökstuðningi sínum um málið. Slíku mætti líkja við mann sem ekki getur farið yfir götu til þess gera við bilað umferðarljós, þar sem það rauða ljósa blikkar í sífellu vegna bilunar! 

Mannréttindi verða ekki sett einu sinni - og fyrir alla tíma. Þau halda áfram að þróast eftir því sem skilningur okkar á manneskjunni, hvert öðru, heldur áfram að dýpkast og við læra betur hvort um annað, það er líkt og ólíkt. Þannig hreyfist mannréttindabaráttan - vonandi oftast áfram - en okkur ber í raun öllum skylda að hlúa að henni og efla. 


- Fyrst birt í Fréttablaðinu 3. júní sl. -

Hvers vegna þurfum við ,,ein hjúskaparlög“ ?

Prestastefnan sem var haldin í lok apríl sl. kaus að vísa málefninu ,,Einhjúskaparlög" til biskups Íslands og kenningarnefndar kirkjunnar fremur en að lýsa yfir stuðningi sínum við það á stefnunni sjálfri.
Raunar var helmingur prestanna reiðubúinn að skrifa undir stuðningsyfirlýsingu en hinn helmingur var það ekki. Þessi niðurstaða þýðir þó alls ekki að prestar þjóðkirkjunnar og guðfræðingar séu á móti hugtakinu um „Ein hjúskaparlög" ólíkt því sem nokkrar fréttir hermdu ranglega eða misskildu.

Meginástæðan fyrir því að um helmingur prestanna vildi bera málið undir kenningarnefnd eru einkum tvær:
Í fyrsta lagi er það óvissa um hvaða áhrif „Ein hjúskaparlög" munu hafa á samband þjóðkirkjunnar við aðrar kirkjur í heiminum en aðeins tvær kirkjur, sænska kirkjan og sameinaða kanadíska kirkjan (United church of Canada) hafa viðurkennt hjónavígslu milli para af sama kyni í dag og í öðru lagi finnstmörgum prestum vanta staðfestingu á því hvort kirkjulegur skilningur áhugtakinu „hjónaband" nái til einstaklinga af sama kyni.
Mér skilst að hvorugt af ofangreindu sé nýtt af nálinni og hafi verið til umræðu undanfarin ár. Ég tel því að það sé bara tímasóun að bera málið undir kenningarnefnd aftur en ég trúi því þó að nefndin muni vera jákvæð í áliti sínu á einum hjúskaparlögum.  

Samt sem áður finnst mér sem ákveðin vanþekking og ótti enn vera til staðar á meðal okkar presta. Ég á hér ekki við þá sterku fordóma sem ákveðinn hópur fólks hefur gegn samkynhneigð heldur vanþekkingu og ótta sem hjá fólki sem hefur frekar góðan skilning á málefnum samkynhneigðra.
Þetta skynja ég í viðhorfi eins og: ,, En staðfest samvist tryggir samkynhneigðu fólki sömu réttindi og fólki í hjónabandi. Það skiptir því engu máli þó að staðfest samvist sameinist í „Einum hjúskaparlögum". 
Að mínu mati varðar skoðun af þessu tagi ekki réttindi fólks heldur afhjúpar hún í raun fordóma og mismunun sem er djúpstæð. Víst er staðfest samvist ,,næstum" það sama og hjónaband. Nú er hægt að vígja staðfesta samvist hjá presti með blessun.  

Af hverju þá verður þá staðfest samvist að vera aðskilin frá hjónabandi? Sumir munu svara: ,,Af því að staðfest samvist er milli einstaklinga af sama kyni, en hjónaband er milli karls og konu". Einmitt. Munurinn milli hjónabands og staðfestrar samvistar snýst bara um kynjasamsetningu. 

En af hverju þurfum við að aðgreina þessi tvö fyrirbæri sem hafa í raun sama innihaldið eftir kynjasamsetningu? Það hníga engin lögfræðileg rök að því, þarsem þessi tvö form eru nú þegar jöfn að réttindum. Það eru engin trúarleg röksem hægt er að færa fyrir því, a.m.k. í lútherskri guðfræði, þar sem hjónaband er borgaralegt hugtak. Ástæðan fyrir því að málið hefur verið sent til kenningarnefndar, eins og ég skil það, er fremur til þess að laga það að kenningaumhverfi kirkjunnar svo að hjónaband samkynhneigðra falli þar inn í.Það eru því ekki rök sem skilja að þessi tvo form kirkjulegrar blessunar á sambandi tveggja einstaklinga af sama kyni heldur aðeins áhyggjur og ótti gagnkynhneigðra.

Ég held að staðfest samvist hafi sögulega merkingu, en á þeim grundvelli er hún aðeins tímabundið hugtak sem brúar bilið á milli hinnar neikvæðu hegðunar samfélagsins í garð samkynhneigðra í fortíðinni og jákvæðrar framtíðar. Hún er ekkert annað en "sérmeðferð" til þess eins að leyfa samkynhneigðum að njóta réttindasína í sínu umhverfi en ekki í sameiginlegu umhverfi með öllum öðrum borgurum.

Ef til vill höfum við gagnkynhneigðir þroskast nægilegra til þess að sýna samkynhneigðum góðan skilning og vináttu - svo framarlega sem það býr í sínum heimi. Það er hins vegar ótti sem hindrar mönnum að nálgast „Ein hjúskaparlög" og við þurfum að komast yfir hann. Meirihluti samfélagsins á að sjá að það er ekki þörf á neinni girðingu á milli sín og samkynhneigðra. „Staðfest samvist"er jú girðing sem meirihlutinn vill halda til þess að aðgreina samkynhneigð frá umhverfi sínu. Mér sýnist þetta vera atriði sem við eigum að velta vel fyrir okkur.

Við þurfum að halda áfram að losa okkur við fordómana og fræðast og láta af órökstuddum ótta gagnvart samkynhneigðum og óþarfa aðgreiningu ef við viljum byggja upp samfélag þar sem réttlæti og kærleikur ríkir. Að þessu leyti varða "Ein hjúskaparlög" meirihluta samfélagsins en ekki aðeins samkynhneigða sjálfa.               


- Fyrst virtist i Mbl. 7. maí -

Við viljum fá ein hjúskaparlög á Íslandi!

Ég held að frumvarpið muni vera samþykkt á Alþingi. Kirkjan var alltaf að ganga "one step behind" í þessu málefni hingað til. Mig langaði, ásamt mörgum öðrum prestum, að kirkjan hafði frumkvæði í að styðja frumvarpið í þetta skipti, en því miður förum við "one step behind" enn og aftur....

Ég vona að við náum til samferðar með þjóðfélaginu fljótlega. Að sjálfsögðu má kirkjan ekki samfara því sem er á móti anda Krists, en varðandi þetta er viðhorf rétt hjá þjóðfélaginu.

 

Vilja ein hjúskaparlög á Íslandi

Vörður á lífsleið barna

Vörður á lífsleiðbarna

 málþingum hlutverk ólíkra trúarbragða í uppeldi

verður haldið í Bratta Menntavísindasviði HáskólaÍslands við Stakkahlíð

þriðjudaginn 27. apríl 2009 frá kl.13:00-17:00.

 

Á málþinginu verða haldin fræðsluerindi þarsem fjallað verður um mikilvæga  viðburðií lífi barna s.s. nafngiftir og manndómsvígslur innan ólíkra trúarbragða. GunnarJ. Gunnarsson lektor í  trúarbragðafræðiog trúarbragðakennslu við HÍ heldur inngangserindi og nokkur ungmenni segja fráreynslu sinni.  Á málþinginu verðaauk þess kynningarbásar frá trúfélögum og lífsskoðunarfélögum, FÉKKST (félagi kennara í kristnum fræðum, siðfræðiog trúarbragðafræðum), bókasafni Menntavísindasviðs og Námsgagnastofnun.

Málþingið eröllum opið og aðgangur ókeypis en þátttakendur greiða 500 kr. kaffigjald. Skráning(eftirsóknarvert): 

http://www.rvk.is/desktopdefault.aspx/tabid-1488/2281_read-20626/

Bratti Menntavísindasvið HÍ við Stakkahlíð og H101.

Ævar Kjartansson útvarpsmaður verður fundarstjóri.

13:00 Ragnhildur Erla Bjarnadóttir sviðsstjóriLeikskólasviðs setur málþingið.

13:10 Inngangserindi Gunnar J. Gunnarsson lektor ítrúarbragðafræði og trúarbragðakennslu við HÍ.

14:00 Eygló Jónsdóttir - Soka Gakkai International

14:20 Hilmar Örn Hilmarsson - Ásatrúarfélagið

14:40 Tvö ungmenni segja frá eigin reynslu. BjörnJóhannsson frá Siðmennt og Eyjólfur Andreuson frá Þjóðkirkjunni

15:00-15:40  Kaffihlé - kynningar í H101

15:40 Tvö ungmenni segja frá eigin reynslu. Valentin Oliver Loftsson frá Andlegu þjóðarráðibahá‘ía og Jenilou V. Cuizon frá Kaþólsku kirkjunni

16:00 Salmann Tamimi - Félag múslima á Íslandi

16:20 Nobojsa Colic - Rétttrúnaðarkirkjan

16:50 Málþingsslit

Að þinginu standa Leikskólasvið Reykjavíkur,Menntasvið Reykjavíkur og Rannsóknarstofa í Fjölmenningarfræðum við MenntavísindasviðHÍ. 

"Hvernig stendur á því að ég stend hér?" -smásaga-

Mér barst smá-reynslusaga frá konu sem ég þekki. Sagan var um reynslu konunnar hjá nokkru hjálparstarfi. Mér finnst sagan athugaverð og áhugaverð, og gott efni til umhugsunar óháð því hvað viðlesum í henni. Því ég fékk leyfi sendanda til að kynna söguna fyrir blogg-gestum mínum.

      ***   ***   ***   ***

Ég stend norpandi íforarvilpunni, blaut í fæturna. Kannski vegna þess að ég stend í leðjunni ogþað er grenjandi rigning og suðvestan slagviðri. Lyktin er vond og ég skammastmín. Ég horfi á fólkið og sé að þau skammast sín líka, sum. Öðrum virðist verasama. Þau spjalla saman og þekkja kerfið hér og þessa undarlega framandimenningu sem hér ríkir, finna sig heima.

Ég venst þessualdrei-þetta er alltaf jafn erfitt. Ég er svo stolt, á svo erfitt með að beygjamig, kannski er ég svona hrokafull. Ég veit það ekki. Kannski er þetta sittlítið af hverju eitthvað svona hrokastollt, já það er það sem það er,hrokastollt. Ég er búin að búa til nýyrði. Það væri náttúrulega hægt að líta áþetta sem skólun í auðmýkt. Já það er skárra að líta á það þannig.

Hér er allskonarfólk, ég sé mann sem er morðingi, ég sé gamla konu á hækjum sem er allt of feitog dóttur hennar sem er sennilega ekki alveg heil í hausnum. Ég sé einstæðingasem samfélagið hefur kosið að gleyma. Ég sé fólk sem er manneskjur eins og þúog ég. Fólk sem hefur farið halloka í lífinu. Fólk sem á ekki í önnur hús aðvenda til að fá mat fyrir hátíðarnar. Örorkubæturnar, ellilífeyririnn,atvinnuleysisbæturnar eða félagsmálastyrkurinn hrekkur ekki til. Illa lyktandimannfjöldin þjappar sér saman í slagviðrinu eins og blautar kindur.

Oj oj ég langar ekki tilað vera hérna. Maðurinn fyrir framan mig í röðinni er órakaður með hárlufsur áannars sköllóttu höfðinu, hann er algerlega tannlaus og skammast sín ekkineitt, ekki fyrir að vera tannlaus og ekki fyrir að vera hér. Stúlka fyriraftan mig kemur með regnhlífar sem hún átti úti í bíl, 3 stykki. Fólkið í kringbrosir og þakkar henni- segir hana himnasendingu. Konan til hliðar er meðsvart, tætingslegt hár, það er grá rönd við hársrótina þar sem hárið er farið aðvaxa. Sennilega á hún ekki peninga fyrir að láta lita það á ný, kannski erhenni alveg sama.

Ég sé að augu sumra þarna eru bara dáin, þau hafa gefist uppfyrir löngu. Lífið drap þau. Í röðinni fyrir framan er kona af erlendu bergibrotin, hún er með barn með sér. Konan er greinilega íslamstrúar því hún hylurhárið undir slæðu sem er vandlega pökkuð yfir allt höfuðið og í kring umhálsinn, aðeins andlitið sést. Það eru fleiri útlenskar konur hér, þær talaslavneskt tungumál. Íslensku konurnar tala ekki við þær heldur gefa þeimhornauga. Ekki fjandsamlegt þó en tortryggið.

Nú kemst hreyfing áfólkið og eitthvað virðist vera að gerast hjá hurðinni. Hurðin lokaðist afturog lýðurinn kurrar. ,,Á að láta mann verða út hérna" segir tannlausi maðurinn,ég finn örvæntingu fólksins í kring vaxa, þau eru rétt eins og ég, blaut ogköld eftir að hafa staðið í biðröðinni í klukkutíma. Loksins opnast dyrnar ogfólkið olnbogar sig áfram, öll hrædd um að einhver ryðrist fram fyrir þau.Ljóshærð ung kona í silkiskyrtu stendur í anddyrinu og dreifir númeruðum miðum,ég er númer 174.

Hún hrópar hátt skrækri röddu, ég heyri í rödd hennar ótta, aðhún er hálf hrædd við þennan tætingslega ruslaralýð. Hún kemur fyrir eins oghún sé frek, því hún hefur hátt og er dónaleg við fólkið. Það er eins og húnumgangist það ekki sem fólk lengur. Ég held ekki að hún myndi koma svona framvið fólk í Smáralind eða Kringlunni. Það er eins og það megi koma verr fram viðþau sem lífið drap.

Fólkið ryðst inn íhúsið. Það komast als ekki allir inn í einu, það er svona kannski einn þriðjisem kemst inn núna. Við erum í stóru fordyri, allir troðast. Græðgiblandaðurótti svífur yfir. Ótti við að allt verði búið þegar fólkið loksins kemst að.Frekjukonan hrópar á fólkið :,,þeir sem hafa verið niðri í mæðrastyrksnefnd fáekkert hér, við sjáum það í tölvunni hvort þið hafið verið þar." Stúlka fyrirframan mig er kotroskin og lífið er ekki búið að drepa hana ennþá- bara allsekki. Hún segir:,,iss það er ekkert að marka þetta, ég er búin að sjá margafara inn og koma út með matarpoka sem voru með mér í röðinni á mæðró."

Ég finnað þungu fargi er af mér létt. Það var svo litlu úthlutað þar ég fékk tvohálftóma poka þar og engin páskaegg fyrir börnin, þess vegna kom ég nú hingað.Ætla fjandinn hafi það ekki að láta vísa mér í burtu eftir að hafa staðið einsog skynlaus skepna í hjörðinni í rúmlega klukkutíma í snarvitlausu veðri. 

Frekjukonan kemur aftur út, hún hleypir inn í hollum. Hún er orðin æst finnursennilega að fólkið hlustar ekkert á hana. Hún reynir að halda í einhverjaímyndaðar reglur sem hún finnur upp um leið, held ég.

Fólkið sem lífið drapgerir bara grín að henni um leið og hún lokar hurðinni. Tannlausi gaurinnsegir:,,hún er eitthvað tens." ,,Þetta er nú ekkert" sagði sú svarthærða ,,umjólin var hún orðin jafn bleik í framan og skyrtan sem hún var í." ,,Iss svonabarbídúkkur" sagði morðinginn. ,,Hvað eru hún að rífst þetta alltaf hreint.",,Já hvað er hún að þvælast upp á dekk að rífa kjaft við fullorðið fólk" sagðifeita konan á hækjunum. Hún var svo feit og undarleg í laginu eitthvað að égþorði næstum ekki að líta á hana, var svo hrædd um að detta inn í að stara áhana. Augum á henni poppuðu næstum út úr höfðinu á henni og hún var meira aðsegja feit á eyrunum. Maginn á henni náði niður á læri og brjóstin niður aðnára, næstum því, ég hef aldrei séð svona fyrr. Það er dónalegt að glápa.

Dreggjar samfélagsins, það er það sem þetta fólker stend ég mig að því að hugsa. En hvernig stendur á því að ég stend hér meðþeim?

 

- Eftir Elínu - 

 

Viðhorf kristins fólks gegn fordómum

Fyrir kristið fólk er trúin grunnur alls lífsins. Trú er ekki eins og verkfæri sem maður tekur út úr skúffunni aðeins þegar nauðsyn ber til. Því kristileg menntun stefnir því að ungmenni haldi ítrú sinni í öllum kjörum lífsins í samræmi við aðra nauðsynlega og viðunandi skynsemi mannlífsins.

Hins vegar virðist það hafa tíðkast víða í samfélaginu að fólk leitar ekki til trúarinnar þegar um fordóma og mismunun er að ræða. Það kýs að lyfta upp mannréttindum og jafningjafræðum og reynir þar að finna málstað sínum stoð til að mótmæla fordómum eða mismunun fremur en að snúa sér til trúarinnar.

Fordómar og mismunun hér eru ekki afmörkuð í ákveðið svið eins og kynþáttafordóma eða kynjamismunun, heldur þýða þau yfirleitt alls konar fordóma og mismunun sem skaðar mannréttindi og frelsi.

Hver er ástæða þess? Þýðir þetta fyrirbæri að trú á Guð og Jesú Krist í einingu heilags anda hafi ekkert samband við mótstöðu fordóma og mismunar og geti því ekki skaffað mönnum nokkurn málstað til að vera á móti þeim?  Nei, það er alls ekkisvo (þó að ég viðurkenni vel þörf á að skoða mismunun sem stafar af trúarlegum fordómum og ræða hana).

Vandinn er frekar e.t.v. sá að annað hvort hafa leiðtogar kirkjunnar ekki dýpkað skilning á  málinu eða þeir hafa ekki tekið frumkvæði í mótmælum á eigin forsendum.

Hvort sem er, virðist það nauðsynlegt og mikilvægt að kristin ungmenni, sem eru á leiðinni að móta skoðun sína um samfélagsmál og alheimsmál í samræmi við trú sína, takist á við að hugsa um fordóma og mismunun út frá trúarlegu sjónarmiði og tjái sig um málefnið.

Líklega með því að hugsa um eftirfarandi atriði frá trúarlegu sjónarmiði, halda umræðu um þau og tjá skoðun sína á sýnilegan máta, læra ungmenni að losna við óþarfa aðgreininga meðal manna og einnig að lifa lífi sinu á grundvelli trúarjátninga í veröldinni.

• Hvað er grundvallaratriði sem aðgreinar ákveðinn hóp manna frá öðrum mönnum? Er aðgreining hin sama og mismunun?
• Hver er Biblíulegur skilningur á því "að vera öðruvísi" en aðrir (sem eru í flestum tilfellum meirihluti)? Jesús og lærisveinar hans voru ,,öðruvísi" en meirihlutinn.
• Þegar þú mismunar fólki eða þér er mismunað af fólki, er það gert af ærinni ástæðu?
• Þegar þú ert á móti fordómum og mismunun vegna trúar þinnar, hvernig ætlar þú að deila skoðun þinni með öðrum í samfélaginu?
  

21. mars er alþjóðadagur gegn kynþáttamisrétti SÞ. Grunnur dagsins byggist á mannúðlegu viðhorfi sem er sameinleg forsenda okkar manna og ég tel það sé sannarlega mikilvægt fyrir ungt fólk að deila slíku tækifæri með öðrum.

Og jafnframt óska ég að ungt fólk frá kirkjunni notfæri sér tækifærið til að úthugsa skilning sinn á málinu á eigin trúarlegum forsendum og dýpka. 

 

 

Eyðum fordómum inni í okkur!

21. mars er á hverju ári ,,Alþjóðadagur gegn kynþáttamisrétti Sameinuðu þjóðanna". Þá ver Evrópusambandið einnig viku í að vekja athygli á kynþáttamisrétti undir slagorðinu ,,Evrópuviku gegn kynþáttamisrétti". Sú staðreynd að slíkir dagar og vika séu til segir okkur að kynþáttafordómar og misrétti eru raunverulegt vandamál í heiminum, þ.á.m. í Evrópu. 

Undanfarin ár höfum við sem störfum saman að málefnum innflytjenda og mannréttinda almennt á Íslandi reynt að vekja athygli á kynþáttafordómum og misrétti hér á landi. Það kann að vera, þvert á móti, að mörgum Íslendingum þyki erfitt að tala um kynþáttafordóma og misrétti þar sem málið er sjaldan í opinberri umræðu. Það neitar þó enginn tilvist þess í samfélaginu.  

Eru fordómar til á Íslandi?

Það tíðkast sem betur fer ekki á Íslandi að kveikja í híbýlum þeirra sem eru af öðrum kynstofni en Íslendingar og því öðruvísi í útiliti. Það sama á lang oftast við um árásir á það fólk sem hefur framandi útlit. (Það verður samt að benda á að ofbeldisfullar árásir hafa verið framdar vegna þess að viðkomandi var af öðrum kynstofni og framandi í útliti.) Við verðum að muna að öll komum við að einni og sömu dýrategundinni vísindalega séð, Homo sapiens.

Það er leiðinlegt frá því að segja að á Íslandi eru fordómar almennt gagnvart útlendingum. Sem prestur innflytjenda er ég í miklum samskiptum við fólk sem er af erlendu bergi brotið. Það er leiðinlegt að þurfa að segja frá því að fjölmargir skjólstæðingar mínir upplifa niðurlægingu og mismunum í daglegu lífi sínu hér á landi. Neikvætt álit á útlendingum hefur ýmsar birtingarmyndir.  

Ég vil staldra við tvö atriði áður en ég held áfram. Í fyrsta lagi þá vil ég leggja áherslu á að það ég tel ekki að allir Íslendingar sem hafa fordóma gagnvart útlendingum séu svokallaðir ,,rasistar". Ég lít á þá sem venjulegt fólk, rétt eins og annað, en stundum fer það villur vegar í mannlegum samskiptum, vegna oft ómeðvitaðra fordóma sinna.

Í öðru lagi þá geta útlendingar sjálfir verið með fordóma gagnvart öðrum útlendingum. Ég heyri þetta af og til frá Íslendingum. En sú staðreynd getur aldrei verið afsakað eigin fordóma, í þessu tilviki fordóma sem Íslendingar kunna að hafa. Það, að minnihlutahópurinn hafi fordóma hefur minna vægi af því að mismununin er oftast alvarlegri þar sem  hún tengist ,,samfélagsvaldi", þar sem vald meirihlutans, í þessu tilviki Íslendinga hefur meira vægi í samfélaginu.  En minnihlutahópum fyrirgefast þó ekki fordómar sínir heldur. 

Skiptir útlendinga engu máli?

Birtingarform fordóma eða mismununar eru mjög mismunandi og ég ætla ekki að telja upp allar birtingarmyndirnar hér. En í tilefni af Evrópuviku gegn kynþáttamisrétti langar mig að biðja íslenskt fólk um að velta vel fyrir sér hvort þeir verði varir við í umhverfi sínu ákveðið tilfinningaleysi í garð útlendinga, sem myndi síður líðast í garð Íslendinga. Þetta snýst um að finna ekki til með útlendingum og hafa ekki samkennd með þeim og veita þeim því verri þjónustu, leyfa sér að vera dónalegri við þá og nota harkalegra orðalag. Þetta er mjög oft reynsla fólks af erlendum uppruna.

Við innflytjendur verðum ekki síður særðir og Íslendingar þegar við upplifum það að verða fyrir aðkasti eins og að ofan greinir. Við upplifum að vera útilokaðir og fá ekki að njóta sambærilegrar vináttu og aðrir Íslendingar í samfélaginu. Við tökum því jafnóstinnt upp og verðum móðgaðir á sama hátt ogsambýlingar okkar. 

Ég skal taka nokkur dæmi. Þjónustufulltrúi hefur ekki jafn góðan tíma fyrir útlenska viðskiptavini, fulltrúi frá opinberri stofnun útskýrir mikilvægt erindi ekki almennilega fyrir innflytjendur sem skilja íslensku ekki jafnvel og innfæddir eða að starfsfólk talar óþarflega harkalega við erlent starfsfólk á sama vinnustað. Persónulega nefni ég flokk af slíkum uppákomum ,,Skiptir útlendinga engu máli - fordómar": Nefnilega er það að manneskja getur ekki skynjað útlendinginn sem manneskju, rétt eins og það er sjálft og dæmir fyrir fram að útlendingi væri sama hvað sem er að ræða.

Margir sem lesa þessar línur munu draga í efa að slíkt gerist í raun, en því miður, gerist það oftar en stundum. Hafið þið ekki séð slíkt með ykkar eigin augum? Hafið þið ef til vill tekið þátt í slíku einelti?  Mér fyndist gott að við færum öll yfir það hvernig við högum samskiptum okkar í tilefni af þessu alþjóðaátaki sem ætlað er að vekja athygli á kynþáttamisrétti. Ég endurtek það að varðar málið ekki einugis Íslendinga, heldur fólk af erlendum uppruna líka og mig sjálfan.

,,Kynþáttamisrétti" er stórt orð. Við getum auðveldlega litið fram hjá því í okkar daglega lífi, sagt að það komi okkur ekki við. En við getum einnig hugsað um kynþáttamisrétti í okkar daglega lífi og sett það í samhengi við það. Ég óska þess að við öll sem sköpum þetta samfélag, tökum okkur stund og hugsum um málið einu sinni enn. Við þurfum að takast á við okkar eigin fordóma til þess gera kynþáttmisrétti útlægt. Sköpum sanngjarnt samfélag fyrir alla, útrýmum kynþáttafordómum.

- Fyrst birt í Mbl. 6. mars 2010 -

 

Stofnfundur Félags prestsvígðra kvenna

Ég öfunda þær presta sem eru konur (ég nota ekki orð “kvenprest” af því að ég fékk mótmæli frá vinkonu minni áður og ég er svo hlýðinn henni)  af því að þær geta stofnað félag fyrir sig.

Valdastétt karlmanna er vist til staðar í þjóðkirkjunni. En að mínu mati eru ekki allir prestar sem eru karlmenn tilheyra henni. A.m.k. tilheyri ég ekki þeim með völdunum. Nefnilega er ég prestur sem er karlmaður en ekki telst til eins af þeim. (Til þess að forðast misskilning, mun ég afþakka það þótt ef mér verði boðið.)

Á ég að stofna félag presta af erlendum uppruna? Of fá erum við kannski...

Allavega til hamingju með nýja félagið, dömur, og ég óska ykkur blessunar Guðs og árangursmikils starfs á næstunni!!   

 

Stofnfundur Félags prestsvígðra kvenna

 

„Hugsaðu þér hvað við erum allar dýrmætar eins og við erum, svo ólíkar, en upplifum þó einingu." Þetta sagði ein eftir einstaklega vel heppnaða samveru í Guðríðarkirkju þann 30. júlí síðastliðinn.  

Þar tóku sóknarpresturinn og sóknarnefndin veglega á móti fríðum hópi kvenna.  Konurnar borðuðu, sungu sálma, spjölluðu, sögðu sögur, hlógu, og sameinuðust í tíðasöng.  Tilefni samverunnar var stofnfundur: Félags prestsvígðra kvenna.  

Dagsetningin er mikilvægur í sögu landsins en þann dag árið 1909 lagði Hannes Hafstein fram frumvarp á Alþingi um embættisgengi kvenna.  Frumvarpið varð að lögum 30. júlí 1909, en kom þó ekki til framkvæmda fyrr en 1911.  Á þeim tæpu þrjátíu og fimm árum sem liðin eru frá því að fyrsta konan var vígð hafa sextíu og níu konur verið vígðar til prestsþjónustu á Íslandi.  Auk þeirra hafa fjórar íslenskar konur verið vígðar til prestsþjónustu erlendis.  

Fram kemur á kirkjan.is/jafnretti að þjónandi sóknarprestar og prestar eru 138 talsins, 99 karlar og 29 konur.  Sóknarprestar eru 103 þar af 26 konur.  Í sérþjónustu starfa 18 prestar þar af 6 konur.  Prófastar eru 11 þar af 4 konur.  Af 12 vígðum fulltrúum á kirkjuþingi eru 2 konur, en engin vígð kona í kirkjuráði.     

Hópur kvenna vann að undirbúiningi stofnunar félagsins sem fylgt var úr hlaði með góðum óskum frá Prestafélags Íslands.  Stofnfélagar í Félagi prestsvígðra kvenna á Íslandi eru 61 kona en tilgangur félagsins er svo orðaður í samþykktum þess: 

• Að efla samstarf og miðla reynslu meðal prestsvígðra kvenna.
• Að auka áhrif og þátttöku prestsvígðra kvenna í kirkjunni.

Félagið er vettvangur til að kynna hvað prestsvígðar konur eru að gera samhliða störfum sínum, t.d. stunda framhaldsmenntun, vinna að einhverjum nýjungum í starfi, ritstörfum, þýðingum, skáldskap eða öðru sem þær hafa áhuga á.

Félagið er vettvangur fyrir umræður um málefni sem snúa sérstaklega að prestsvígðum konum, þar sem þær geta fengið upplýsingar og fræðslu um ýmislegt sem tengist starfi þeirra.

Félagið er vettvangur þar sem prestsvígðar konur geta sótt stuðning hver til annarrar, t.d. þegar þær telja sig beittar hverskyns kynbundnu misrétti.

 - úr kirkjan.is/ kirkjunni.is:  Eftir sr. Guðbjörgu Jóhannesdóttur, 12/08 2009 -